De benen van moderne vrouwen

Toonbaar in de zomer... niet zonder
scheren en smeren.

Ottoland, 29 juni 2013

Hey Plonia,

Na een periode met veel bewolking en buien is het bij ons nu lekker zomers aan het worden. Dat heeft één nadeel: je moet opletten dat je benen een beetje toonbaar zijn. Ik bedoel: geschoren. Als vrouw dan, want mannen hoeven zich over dergelijke dingen niet druk te maken. Wat dat betreft is er in honderd jaar niets veranderd.
En het is ook leuk als je kuiten gebruind zijn, op z'n minst een beetje.

Blank vel

Dan hebben jij en de andere vrouwen in jouw dorp het makkelijk. Dankzij al jullie lange rokken en onderrokken is er toch nooit iemand die ziet hoe wit jullie benen zijn. Trouwens: bij jullie is het ook nog eens mode om blank vel te hebben.

Witte pootjes

Vanwege het mooie weer heb ik mijn 'gereedschapskist' tevoorschijn gehaald. Met zelfbruiner in een flesje, om ervoor te zorgen dat mijn benen niet lijken op de witte pootjes van jouw geit. Mijn ladyshave: een apparaatje waarmee je haartjes kunt afscheren. En een pot Zwitsal: vette zalf om ervoor te zorgen dat mijn vel er niet uitziet als het glazuur van verouderd vaatwerk.

Heel af en toe, als ik wat meer tijd heb en als het érg zomers is (eens in de twee à drie jaar vallen zulke momenten samen), lak ik mijn teennagels. Ken jij dat eigenlijk: nagellak? Dat is verf om je nagels een vrolijk kleurtje mee te geven. Staat leuk als je sandalen draagt.

Oksels

Wij scheren niet alleen onze benen trouwens. Ook onze oksels moeten haarloos zijn. Vorig jaar, of het jaar daarvoor, ontstond er ophef in de wereld van filmsterren omdat een paar diva's op een feest waren verschenen met ongeschoren oksels. In mouwloze jurken uiteraard. Denk je eens in: fotografen legden een paar vrouwelijke okselhaartjes vast!

Nou ja, bij jullie zouden die foto's ook voor een schandaal zorgen. Maar dan eerder vanwege de blote schouders.

Prachtige foto van Annigje trouwens! Om in te lijsten. Maar dat doe je natuurlijk ook.

Liefs,
Anne Marie

Verlies voor Abraham Kuyper

Onze Annigje. Ze is net zo lief als ze lijkt.

Hardinxveld, 27 juni 1913

Beste Anne Marie,

Vanmiddag kon ik de foto van Annigje bij de fotograaf gaan ophalen. Is het niet wonderlijk dat zo een foto precies laat zien hoe parmantig ze erbij zat toen de fotograaf haar vastlegde?

Geen vrouwenstem

Dinsdag waren er bij ons verkiezingen voor de Tweede Kamer. Er is iets voorgevallen wat jou zal interesseren. Mejuffrouw Taetske de Jong uit Amsterdam kreeg per abuis een oproep voor de verkiezing. In het gezelschap van enige kiesrechtvrouwen toog zij naar het stembureau. Maar je moet niet denken dat ze mocht stemmen hoor!

Herstemming

Hardinxveld behoort bij het kiesdistrict Gorinchem. De Liberalen kregen bij ons in Neder-Hardinxveld de meeste stemmen: 48,2 procent. De Anti-Revolutionairen van Abraham Kuyper kregen 46,6 procent van de stemmen. De SDAP moest genoegen nemen met 3,5 procent. Omdat het verschil tussen de grote rivalen te klein is, moet een herstemming volgen in ons district. Er zijn meer districten waarin dat nodig is.

In 't gehele land heeft de ARP heeft een gevoelig verlies geleden. Men is bang dat dit ook na de herstemmingen zo zal blijven. De SDAP komt een stuk krachtiger uit deze strijd dan zij voorheen was. Arie flink te mopperen op de socialisten.

Ik dacht dat deze zaken jou als stemgerechtigde vrouw zullen interesseren, daarom schrijf ik je dit alles.

Je liefhebbende Plonia

Een boek over Plonia

Plonia als oude vrouw, bij de voordeur
van haar dijkwoning.

Beste blogbezoekers,

Het boek over Plonia's leven vordert. Interviews met haar kleinkinderen, archief- en literatuuronderzoek, informatie uit musea en oude foto's leveren een mooi verhaal op over een vrouw die werd geboren in een tijd die tegenstrijdige gevoelens oproept.

Nostalgie: het gevoel dat we iets belangrijks of dierbaars zijn kwijtgeraakt. (Maar wat dan?) Maar ook ergernis, vanwege de achtergestelde positie van vrouwen bijvoorbeeld. Of verbazing, over de manier waarop mensen moesten overleven en over ideeën die zij hadden.

Het boek is meer dan een relaas over iemand die twee wereldoorlogen en een grote crisis meemaakte.
Tijdens mijn onderzoek deed ik verrassende ontdekkingen over Plonia, mede dankzij familieleden van wiens bestaan ik niet afwist. Via social media en als gevolg van de media-aandacht die dit blog kreeg, kwam ik met hen in contact.
De persoonlijke herinneringen van Plonia's nageslacht zorgen ervoor dat mijn overgrootmoeder ook voor de lezer een persoon van vlees en bloed wordt, iemand die hen soms misschien doet denken aan hun eigen oma of overgrootmoeder.

Ik schreef Plonia's levensverhaal niet zomaar. Mijn persoonlijke drijfveer komt daarom óók aan bod in het boek. In een aantal fictieve ontmoetingen bevraag ik mijn overgrootmoeder over haar keuzes en overtuigingen.

Wil je graag op de hoogte gehouden worden over de vorderingen van het boek? Stuur dan een mailtje naar: plonialoeve@gmail.com. Over een aantal maanden hoop ik meer te kunnen vertellen!

Graag 'tot ziens' op dit blog.
Anne Marie Hoekstra

Het water-closet van de tandarts

Hardinxveld, 20 juni 1913

Het water-closet van onze tandarts.

Beste Anne Marie,

Prachtige beelden zond je mij uit Engeland. Ik heb ze ook aan vader en moeder en Neeltje laten zien. En aan Arie natuurlijk. We vinden het maar dapper dat jullie zo een verre reis hebben ondernomen.

Dat ze in het dorp waar jullie verbleven kolen stoken, verbaast mij niets. Het is een zeer goede brandstof. Wie hout stookt, moet zijn fornuis telkenmale opnieuw vullen; van kolen heeft men veel langer profijt.

Ontploffingen

Ik ben zeker blij dat mijn Arie niet in de mijnen hoeft te werken. In onze krant lezen we regelmatig over ontploffingen die de dood van vele mijnwerkers tot gevolg hebben. Journalisten schrijven over vrouwen en kinderen die zich bij de ingang van de mijn verzamelen, in onzekerheid over het lot van hun man en vader. Om dan te moeten toezien hoe honderden dode mannen door reddingswerkers uit de schachten naar boven worden gebracht... afgrijselijk.

Watercloset

Ik zou je nog een foto sturen van het water-closet van onze tandarts. Eerlijk gezegd ben ik eigenlijk niet jaloers op mensen die over een privaat met water-closet beschikken. Zij hebben onwelriekende geuren in hun woning.

Toen ik kleine Gerrit vertelde dat een water-closet van porselein wordt vervaardigd, keek hij me met grote ogen aan. 'Maar tante Pleuntje', zei hij, 'daar maakt men toch ook serviezen van?' Toen ik dat bevestigde riep hij uit: 'Maar dan is het alsof deze mensen hun behoefte doen op een reusachtige theekop!'

Je liefhebbende Plonia

De geur van Engelse kolenvuurtjes

Ottoland, 17 juni 2013

Ha Plonia,

Van dat lachgasverhaal van jou werd ik inderdaad niet vrolijk. Dat er bij jullie mensen zijn die voor het vak van tandarts kiezen, onbegrijpelijk. Gaat het met je zus alweer wat beter?

Mijn verhaal is een stuk leuker dan dat van jou. Ik ben net terug van een vakantie in de Engelse Yorkshire Dales. Het is daar prachtig. En de mensen stoken er nog kolen! Ook ons vakantiehuis, een cottage van natuursteen, had een kolenhaard. We hebben die natuurlijk een paar keer aangestoken. En in de dorpjes roken we overal de scherpe geur van kolenvuurtjes, wat ik geweldig vond. Want nu weet ik hoe het bij jou in het dorp ruikt als de mensen hun kachels en fornuizen stoken.
Deze keer krijg je meer dan één foto van me, omdat ik je graag wil laten zien hoe mooi Yorkshire is. En natuurlijk hoe de kolenhaard in ons vakantiehuis eruitzag.

Mijn jongste dochter schept kolen uit de opslag in de achtertuin.

Het dorpje Askrigg, waar ik zaterdag nog was.

Het landschap: glooiend en groen. Overal zie je schapen en muurtjes van natuursteen.

Voor wandelaars zijn er openingen in de muurtjes gemaakt.

Dankzij de vele beekjes, riviertjes, rotsen en niveauverschillen vind je overal in de Yorkshire Dales prachtige watervallen.

Het is jammer dat een reis naar Yorkshire voor jou net zo onwaarschijnlijk is als een reis naar 2013. Maar ik ben wel blij voor je dat je er niet woont, want de meeste mannen in de Dales van 1913 werken in de kolen- en loodmijnen.

Je schreef me over het nieuwe watercloset van jouw tandarts. De foto die je ervan hebt wil ik graag zien. Alvast bedankt.

Groet!
Anne Marie

Lachgas: niet om te lachen

Het apparaat waarmee de tandarts lachgas
toedient aan zijn arme patiënten.

Hardinxveld, 13 juni 1913

Beste Anne Marie,

Vanmiddag ben ik met mijn zus Neeltje naar de tandarts geweest. Ze moest een kies laten trekken. Oh, toen ik dat lachgasapparaat van de tandarts weer zag werd ik al onwel.

Kruidnagelolie

Ik herinner me nog goed dat er bij mij een kies moest worden getrokken. Wat werd ik náár door dat lachgas: duizelig en misselijk, en ik kreeg er hoofdpijn van. En dan de pijn in mijn kaak, op de plek van de getrokken kies. De kruidnagelolie die ik op mijn tandvlees moest doen hielp nauwelijks.

Neeltje en ik zijn allebei bang voor de tandarts. Welnu, ik ken niemand die dat niet is. Het was maar goed dat ik Neeltje vergezelde, want ze voelde zich zeer onwel na de behandeling. Heel langzaam zijn we naar haar huis gelopen, waar ik haar op bed heb gelegd.

Uitboren

Voordat Neeltje aan de beurt was, liet iemand een rotte kies uitboren. De tandarts heeft daarvoor een apparaat dat hij moet aandrijven met zijn voet. Het boren duurde wel een half uur. Ik heb mij laten vertellen dat een uitgeboorde kies wordt gevuld met kwik, koper en zink. Zou dat waar zijn?

Watercloset

Weet je dat onze tandarts een watercloset in huis heeft? Dankzij de geopende deur kon ik de porseleinen toiletpot zien staan. 't Is zoiets als een enorm grote, vreemd gevormde vaas. Zal ik je er eens een afbeelding van laten zien?

Het is toch eigenlijk onverteerbaar dat onze tandarts zich een luxe watercloset kan veroorloven dankzij onze kiespijnen.

Je liefhebbende Plonia

Saamhorigheid uit een vervlogen tijd

Ottoland, 9 juni 2013 

Het levensverhaal van Hannah Hauxwell
doet me aan jou denken.

Ha Plonia,

Een kind dat geen familie is laten delen in je moedermelk... dat vind ik een bijzondere vorm van burenhulp. Mooi dat moeders in jouw dorp met elkaar de baby van een weduwnaar of zieke moeder in leven houden.

Hannah Hauxwell

Momenteel lees ik een bijzonder boek over de Engelse Hannah Hauxwell. Ze wordt geboren in 1927 en blijft op haar 35ste alleen achter op een boerderij in een verlaten dal in Yorkshire. Dorpsgenoten en familie trokken weg uit het dal, of zijn overleden. Hannah heeft geen electriciteit en geen kraan. Haar verhalen over haar leven en jeugdherinneringen doen me steeds aan jou denken.

In de jaren zeventig, de dagen nadat er een documentaire over Hannah is uitgezonden, ontvangt de regionale omroep stapels post van kijkers. Zij zijn geraakt door de rustige, tevreden manier waarop Hannah haar leven leidt. Veel materiële zaken die de televisiekijkers onmisbaar zijn gaan vinden, kent Hannah niet eens. Mensen voelen zich beschaamd en ondankbaar als ze Hannah horen vertellen over haar sobere leven.

Geluk

Hannah waardeert haar leven, zorgt tevreden voor haar vijf koeien en wordt verdrietig bij de gedachte dat ze haar boerderijtje ooit zal moeten verlaten, als ze ouder wordt.
Door mijn correspondentie met jou weet ik al dat geluk niet afhangt van materie. Ook als je de was met de hand moet doen, melk van je eigen beesten komt en groenten van je eigen land, kun je gelukkig zijn, blijkt uit jouw verhalen.

Baldersdale, het dal van Hannahs jeugd, vertoont overeenkomsten met jouw Hardinxveld. In Baldersdale weten de mensen dat de enige hulp die ze op momenten van moeilijkheden kunnen krijgen, van hun buren en dorpsgenoten zal komen. Of van familie uit de nabije omgeving. Dus staan ze ook voor anderen klaar.

Jij kent die saamhorigheid, dat onvoorwaardelijk delen van gereedschap, voedsel, tijd en menskracht. Ik moet moeite doen om me er een voorstelling van te maken.

Liefs,
Anne Marie

Moedermelk, geitenmelk, koemelk

Mijn melkkan. Iedereen in het dorp heeft er een,
om melk te kunnen halen.

Hardinxveld, 6 juni 1913

Beste Anne Marie,

Eerlijk gezegd begrijp ik geenszins jouw moeilijkheid. Zelf zou ik zoveel mogelijk kinders meenemen naar alle kruideniers, slagers, bakkers en andere neringdoenden in het dorp. Zo vergroot je de opbrengst van het boodschappen doen. En thuis behoeven ze minder brood.

Ware het in ons dorp maar gebruik dat winkeliers lekkernijen verstrekten aan onze kinderen. Zeker voor de armen onder ons zou het schelen.

Koemelk en water

Je vroeg hoe kleine Gerrit werd gevoed toen hij als baby van minder dan zes maanden moederloos achterbleef. Welnu, hij kreeg een mengsel van koemelk en water, met wat meel en suiker.

Het komt ook voor dat baby's karnemelk krijgen, als hun moeder hen niet kan voeden. Of de dokter stuurt familie van de baby naar vrouwen in het dorp die een kind zogen. Bij hen kunnen zij vragen of ze af en toe het moederloze kind willen voeden. Alleen een moeder zonder hart kan dat weigeren.

Melkkan

Gelukkig groeit onze Annigje goed. Voor haar hoef ik er niet met de melkkan op uit. Die gebruik ik niet vaak meer, aangezien onze geit voor goede opbrengst zorgt. Soms benut ik de kan nog om moeder wat geitenmelk te brengen. Heerlijk vindt ze dat, vooral als ik de melk kook en er een dik vel op laat komen!

Je liefhebbende Plonia

Snoep en moedermelk

Wel lekker, al die kleur-, geur- en smaakstoffen
uit de fabriek...

Ottoland, 4 juni 2013

Hoi Plonia,

Alles heb ik eraan gedaan om mijn dochters zo verantwoord mogelijk te voeden. Aan het begin van hun leven kregen ze dus moedermelk; altijd precies op temperatuur, gratis, vers en dagelijks voldoende op voorraad. En ook nog eens kind- en milieuvriendelijk verpakt. Bolle, blozende wangetjes kregen mijn meiden ervan.

Ik moest er alleen steeds voor zorgen dat ik op 'etenstijd' in hun buurt was. Het moederschap is een zoete vorm van vrijheidsbeperking.

Extra werk

Waarom veel moeders kiezen voor het gedoe met flesvoeding heb ik nooit goed begrepen. Niet alleen omdat ze zichzelf extra werk en kosten bezorgen, ook omdat ze hun kind iets 'voorschotelen' wat minder goed is dan hun eigen natuurproduct. Het fabrieksspul is hooguit de minst slechte optie voor noodgevallen.

Toch, toen het legertje caissières en ander winkelpersoneel met mijn dochters kennismaakten, ging het een beetje mis met hun voeding.
'Mag ze een snoepje?' was de standaardvraag als ik met mijn blozende kindertjes bij een kassa verscheen. Aanvankelijk kon ik nog weigeren, maar na één toegeeflijke bui was het hek van de dam. Na een rondje langs bakker (biscuitje), slager (plakje worst), supermarkt (snoepje) en drogist (nog een snoepje) hadden ze geen lunch meer nodig.

Moederloos

Ik wed dat het bij jullie anders gaat, Plonia. Jullie winkeliers delen vast geen zoetigheid uit alsof het altijd 5 december is. En alle moeders in jouw dorp geven borstvoeding, denk ik. Maar hoe moet het  als een moeder door ziekte haar baby niet kan voeden? Hoe ging dat bij de kleine Gerrit, toen zijn moeder was overleden?

Hopelijk is jouw moeder weer beter, zodat je volgende week maandag weer een gewone wasdag hebt.
Wat de uitbreiding van het mannenkiesrecht betreft: natuurlijk moeten ze vrouwen dan ook meteen een stembiljet in handen geven. Dat vrouwenkiesrecht komt er toch wel, dus waar wachten de heren nog op?

Fijne dag!
Anne Marie