Beelden uit jouw dorp

In dit statige pand zit nu een bloemenzaak. Zit er bij jullie een post-
kantoor in?

Ottoland, 30 januari 2013

Ha die Plonia,

Hardgekookte eieren bewaren in azijn? En hoe smaken die eieren dan na een aantal weken? Hartstikke zuur toch? Het lijkt me niks. Maar omdat ik nieuwsgierig ben geworden, ga ik het toch eens proberen.

Uien bewaren in azijn, dat ken ik. We hebben altijd een potje kleine uitjes in azijn in huis; lekker bij hartige rijstgerechten. Dat laatste vind jij weer vreemd denk ik. Volgens mij eet jij de rijst alleen als dessert, met krenten en bruine suiker, gegaard in jouw hooikist.

Filmen

Vanmiddag was ik even in Hardinxveld, om het stuk Rivierdijk en Peulenstraat te filmen waaraan jij en jouw ouders wonen. Je zal vinden dat er veel is veranderd, maar ik denk dat je ook nog best het een en ander zult herkennen. Ik moet de beelden nog monteren, maar laat ze je binnenkort zien. In het pand op de foto heb ik vanmiddag een paar takken kersenbloesem gekocht. Er is namelijk een bloemenzaak in gevestigd. Zit er bij jullie een postkantoor in?

Jouw kerk heb ik ook gefilmd. En herberg De Zwaan. Ken je die? En de grenspaal op De Dam, met het riviertje De Giessen. Ik ben heel benieuwd wat jij bij de beelden kunt vertellen, als ik ze binnenkort laat zien.

Groet!
Anne Marie

Geen honger in de winter

Afgelopen najaar heb ik uien en hardgekookte
eieren in azijn gezet.

Hardinxveld, 28 januari 1913

Beste Anne Marie,

Ontroerd was ik, toen ik las wat je over het moederschap schreef. Want denk niet dat men bij ons altijd zoo heel veel méér waardering heeft voor het werk ener moeder. Het is immers niet voor niets dat dames die het zich kunnen veroorloven een kindermeisje of gouvernante aanstellen, zodat zij zich met voornamer taken kunnen bezighouden dan het verwisselen van vieze luiers?

Ook bij ons in het dorp zie je ze voorbij wandelen, de dienst- en kindermeisjes die de jonge spruiten van rijkere mensen onder hun hoede moeten nemen. Adriana bijvoorbeeld. Ze is in dienst bij Benders en sjouwt heel wat rond met de kleine Aart.

Zuurkool maken

Nu vernam ik verder dat je problemen ondervond bij het zuurkool maken. Dat komt doordat je er te veel nare verhalen over leest. Je weet toch: vermeerdering van kennis is vermeerdering van smart.

Nog een enkele wenk: vergeet niet na een dag of drie het nat, dat op de plank is gekomen, er een weinig af te doen. Ook moet je dan meer zwaarte op de plank leggen die je op de kool hebt gedaan.

Eieren in azijn

Mocht je nog eens iets eenvoudigers willen uitproberen: het is een lonend werkje om uien of hardgekookte eieren te conserveren in een glazen pot met azijn. Zo blijven ze wéken goed. Afgelopen najaar heb ik het zelf gedaan. In de winter leggen onze kippen immers geen eieren, terwijl ik er in zomer en najaar meer kan rapen dan Arie en ik op kunnen. En wist je dat je stukken geitenkaas heel goed in olie kunt bewaren? Een mens hoeft in de winter echt geen honger te lijden.

Je liefhebbende Plonia

Dit is een bekentenis

Hier zie je mijn moeder, met mij.

Ottoland, 26 januari 2013

Ha Plonia,

Ik moet je iets bekennen. Nu jij bijna moeder wordt, vind ik het een goed moment voor deze biecht. Hier komt het: ik heb voor het moederschap vaak te weinig waardering gehad.

Natuurlijk, ik ben beïnvloed door de maatschappij; een carrière geeft meer status dan moederlijke zorg. Maar het zou niet eerlijk zijn om alleen naar de publieke opinie te verwijzen. Ook ik ben schuldig.

Bananenprakster

Alle met eindeloos geduld gestrikte kindervetertjes, gesnoten neusjes, gespoelde luiers, keurige stapeltjes handdoeken in de kast, met zorg bereide maaltijden, heel lang heb ik het ondergewaardeerd.
Dat kwam als een boemerang bij me terug toen ik zelf moeder werd. Ik had soms het gevoel dat mijn leven voorbij was. Wat betekende ik nog, als bananenprakster en zandbakzandveegster? Een oud-collega van de krantenredactie bekende later: 'Toen jij je ontslag indiende dacht ik: weer een goed opgeleide vrouw die verloren gaat voor de maatschappij'.
Niet dat ik een keus had, want deeltijdwerken stond mijn werkgever niet toe.

Verloren voor de maatschappij, gebogen over manden wasgoed, pannen, wieg en box. Maar wacht even, hoe zit het dan met jou, mijn overgrootmoeder? En met mijn grootmoeder en moeder? Ook allemaal verloren vrouwen?

Standbeeld

Inmiddels ben ik wijzer. Misschien richt ik op een dag een standbeeld op, voor alle ondergewaardeerde moeders. Helden zijn het, zichzelf wegcijferend in de zorg voor man en kinderen. Ze zorgden voor een harmonieus opgroeien van hele generaties. (Over emancipatie hebben we het later wel weer.)

Plonia, alvast bedankt voor alle luiers die je gaat spoelen, de warme sokken die je gaat breien, de puddingen die je voor jouw kinderen gaat koken. Voor alle bemoedigende aaien over de bol, geplakte pleisters en troostende woorden. Dankzij jou kon mijn grootouder prettig opgroeien. Een stabiele jeugd maakte van mijn grootouder een stabiele ouder.

Plonia, als je straks de luiers uitspoelt, denk dan nooit dat het niets betekent. Jouw zorg werkt door tot in mijn generatie. Dank je wel!

Liefs,
Anne Marie

Over harseslappies en kruideniersbezoek

Toen ik Aagje zag, deed ik net of ik de gedroogde bonen bestudeerde.

Hardinxveld, 23 januari 1913

Beste Anne Marie,

Van mutsen heb jij weinig verstand, dat merk ik wel. Wat mijn moeder draagt noemen wij geen kapje, maar een neepjesmuts. Er zitten vele kleine plooitjes aan de voorkant. Het is een zeer groot werk om hem te wassen, stijven en strijken. Bij ons in het dorp doet vrouw Van Dijk dat, voor een paar dubbeltjes.

Harseslappie

Moeder draagt haar muts niet de hele dag, alleen als ze de dijk op gaat. Voor binnen heeft ze een wit gehaakt mutsje. Een alledaagse gehaakte muts noemen ze bij ons een harseslappie. Waarbij ik moet opmerken dat enkele vrouwen meer lappie dan hersens hebben. Maar dat is natuurlijk een ondeugdende opmerking.

Dat het Sliedrechts Museum mijn kleding nu mogelijk ook tentoon wil stellen vind ik maar bedenkelijk. Is het niet voldoende dat men zich straks in Hardinxveld aan mijn onderrokken en hemd kan vergapen?

Bij de kruidenier

Vanmorgen bij de kruidenier sprak ik Aagje Hoogendoorn. Ik had niet veel lust in een gesprek met haar en deed alsof ik de gedroogde bonen bestudeerde. Maar ze sprak me toch aan natuurlijk. Of ik al had nagedacht over lidmaatschap van de Bond voor Vrouwenkiesrecht. 'Och Aagje', zei ik, 'zou het nu werkelijk zo zijn dat vrouwen heel anders gaan stemmen dan hun mannen, als dat vrouwenkiesrecht er ooit komt?'
Ze zei: 'Pleuntje, dat is van geen belang. Het gaat erom dat wij meetellen.'
Gelukkig was ik toen aan de beurt. Ik heb mijn stroopkan laten vullen en een builtje koffiebonen gekocht. Tegen Aagje heb ik gezegd dat ik erover zal denken.

Als ik binnenkort een tijdje niet schrijf moet je niet ongerust worden hoor. Het kan zomaar zijn dat ik volgende week in het kraambed lig. Ik verwacht niet dat het nog langer dan een maand zal duren.

Je liefhebbende Plonia

Prachtige prent

Kruidenier Hoogendoorn heeft een prachtige prent aan de wand gehangen. Het is om reclame te maken voor heerlijke advocaat. Als ik de Geschiedenis Online Prijs win, koop ik zo een fles. Om het te vieren. Stemt u op mij? 't Is werkelijk heel eenvoudig. Ik ben u zeer erkentelijk!

Bezoek aan Sliedrechts Museum

Dit kapje in het Sliedrechts Museum deed me aan
jouw moeder denken.

Ottoland, 21 januari 2013

Ha Plonia,

Die voorraden van jou spreken tot mijn verbeelding. Jij kunt gewoon ingesneeuwd raken zonder dat  je honger zult leiden. Ik heb helemaal geen voorraad. In mijn kasten staat nauwelijks meer dan we voor de komende week nodig hebben. Goed, een extra week zouden we het ook nog redden. Ik blijf het prachtig vinden dat jullie zo zelfredzaam zijn, met voorraden die voor een flink deel uit jullie eigen boomgaard en moestuin komen. En zonder afhankelijkheid van elektriciteitsbedrijven en gasleveranciers.

Uitnodiging

Je wist al van onze nominatie voor de Geschiedenis Online Prijs. Ik heb een uitnodiging ontvangen voor de uitreiking op 12 februari. In onze categorie zijn vier andere genomineerden. Kans van één op vijf dat we winnen dus. Jammer dat jij niet mee kunt naar de uitreiking in Den Haag.

Leuk nieuws: er is een derde museum dat belangstelling heeft voor het tentoonstellen van jouw kleding. Zaterdag was ik in het Sliedrechts Museum. Dat is gevestigd in het oude gemeentehuis en het voormalige gerechtsgebouw. Je kent die statige panden aan de Kerkbuurt wel. Erg leuk om daar rond te kijken. Ik zag van alles dat voor mij bijzonder en voor jou alledaags is. Aan de aardige meneer die me rondleidde vertelde ik natuurlijk over de reconstructie van jouw kleding. Het leek hem leuk om al jouw onderrokken, ondergoed en zondagse kleding ook aan de bezoekers van 'zijn' museum te laten zien. Als het doorgaat, laat ik het je weten!

Het Sliedrechts Museum heeft ook mooie kapjes. Ze deden me denken aan het kapje dat jouw moeder draagt. Heeft ze dat eigenlijk de hele dag op haar hoofd?

Vrouwenstem

Je vroeg of het vrouwenkiesrecht ons veel goeds heeft gebracht. Dat weet ik niet. Volgens politicoloog Henk van der Kolk stemden vrouwen vroeger iets conservatiever dan mannen en stemmen ze de laatste jaren iets linkser. Dat laatste is in de hele wereld zo. Ze vinden gezondheidszorg en milieu iets belangrijker dan mannen. En ze willen inkomensverschillen kleiner laten zijn dan volgens mannen zou moeten. Maar het verschil is slechts enkele procentpunten. Belangrijker vind ik de erkenning dat hun stem ertoe doet.

Toch leuk dat voor de Geschiedenis Online Prijs veel mensen op twee vrouwen hebben gestemd...

Groet!
Anne Marie

Slinkende voorraden

Op zolder bewaren we onze worsten en een stuk
gerookte ham.

Hardinxveld, 18 januari 1913

Beste Anne Marie,

Mijn voorraden beginnen te slinken. Enerzijds is dit een teken dat het voorjaar steeds meer nadert, anderzijds geeft het mij een onbehaaglijk gevoel. Een rijk gevulde kelder biedt nu eenmaal een prettige aanblik. Gelukkig komen wij niets tekort hoor.

Mud aardappelen

Op zolder hebben wij nog een aantal worsten en een flink stuk ham, van 't varken dat mijn ouders afgelopen najaar slachtten. En in de kelder staan nog een paar Keulse potten waarvan ik de bodem nog lang niet kan zien. Gedroogde bonen en appelen hebben wij ook nog voldoende. Maar de aardappelen zijn op. Ik heb een vijfkop gekocht. Dat kostte 15 cent.

Is het leven bij jullie ook zo duur? Een tarwebrood kost 20 cent, boter 1,38 gulden per kilo, bruine bonen 18 cent per kilo, gezouten snijbonen 10 cent per pond. Maar snijbonen hoef ik niet te kopen, die heb ik zelf in 't zout gezet.

Onrecht

In jouw laatste schrijven had je het over achterstelling van vrouwen en onrecht dat hen wordt aangedaan. Welnu, daar hoor ik zeker ook verhalen over. Maar het onrecht treft niet alleen vrouwen. Ik weet van boeren die hun knechts in een koude schuur laten eten terwijl ze zelf bij de warme kachel zitten. Van mevrouwen die hun dienstbode laten sloven van vroeg tot laat, zonder ooit een vriendelijk woord tegen hen te spreken. Van ouders die hun kinderen verwaarlozen en zelfs van een man die zijn vrouw soms slaat. Je denkt toch niet dat vrouwenkiesrecht hier veel verandering in zal brengen?

Jullie hebben wel vrouwenkiesrecht. Toch zul jij ook van misstanden horen. Heeft het vrouwenkiesrecht jullie veel goeds gebracht?

Je liefhebbende Plonia

Dienstmeisjes in een lastig parket

Een scheve knotwilg die ook in jouw dorp zou
kunnen staan.

Ottoland, 16 januari 2013

Ha Plonia,

Bij ons is het ook echt winter. Vanmiddag heb ik voor jou bijgaande foto gemaakt. Het was na werktijd, de zon was al weg. Terwijl ik in de mistige, grijze polder liep, vroeg ik me af wat jij op dat moment aan het doen was. Waarschijnlijk sneed je een paar dikke boterhammen voor het avondeten.

Lastig gevallen

Struinend tussen de besneeuwde weilanden vroeg ik me af: heb jij wel eens verhalen gehoord over dienstmeisjes die werden lastig gevallen door hun werkgever of zijn zoons? Ik heb de indruk dat dit nogal eens voorkomt bij jullie. In haar boek 'In betrekking' beschrijft Maria van der Ent, geboren in 1900, hoe ze beslopen wordt door zoon des huizes. Zijn bedoelingen zijn duidelijk, maar door hem te bijten, schoppen en krabben weet ze te ontkomen.
Dat sommige mannen zich misdragen is van alle tijden. Wat mij verbaast is het vervolg. Maria neemt ontslag en praat met niemand over het gebeurde. Want: 'Wie zou mij geloofd hebben?'

Bang

Op internet staan brieven en verslagen die Aletta Jacobs heeft geschreven. Daar is een schriftje bij waarin Aletta verslag doet van een gesprek met een patiënte. In kriebelig handschrift geeft ze het verhaal weer van de achttienjarige Anna, hulp in de huishouding bij een jong echtpaar. Steeds als mevrouw een aantal dagen bij familie logeert, maakt mijnheer Anna het hof. Aanvankelijk is Anna bang  van hem.

Aletta beschrijft het lastige parket waarin het meisje zit. Naar huis kan ze niet; haar ouders zijn juist zo blij dat Anna nu haar eigen brood verdient. Aan mevrouw vertellen hoe haar man zich gedraagt durft ze ook niet, uit loyaliteit. En op den duur blijft het eenzame meisje 'niet ongevoelig voor de aanhoudende liefkozingen en vleierijen van een man die ze als haar superieur had te beschouwen'. Ze raakt zwanger. Aangezien Anna's enige uitstapjes bestonden uit kerkgang en een wandelingetje op zondagmiddag, is duidelijk wie de schuldige is. Anna moet vertrekken, zodat de reputatie van mijnheer niet in gevaar komt. Uiteindelijk belandt ze als jonge, uitgeputte en eenzame moeder in Aletta's praktijk.

Geen wonder

Aletta ziet het onrecht dat vrouwen wordt aangedaan, de kwetsbare en achtergestelde positie waarin velen zich bevinden. Ik vind het geen wonder dat ze zich sterk maakt voor vrouwenkiesrecht. Jij moet het om je heen toch ook zien, die achterstelling van vrouwen?

Liefs,
Anne Marie

Zonder werk door de koude

De ijspegels hangen aan daken van boerderijen.

Hardinxveld, 14 januari 1913

Beste Anne Marie,

Het heeft al vijf nachten gevroren bij ons. De ijspegels hangen aan de rieten daken van boerderijen. Steeds moet ik het ijs uit Gijsjes drinkbak halen. Overdag komt de temperatuur nauwelijks boven nul.

Hout in huis

Voor Arie is het ellendig, want bevroren wilgenhout kan hij niet verwerken. Vorige week kon hij de hoepmakersschuur nog vorstvrij houden, maar afgelopen nacht had het zo hard gevroren dat hij met het hout niks beginnen kan. Daarom heeft hij een bos in huis gelegd, bij de kachel. Hij denkt erover een kachel te plaatsen in de schuur.

We hebben moeten lachen om jouw belevenissen met mijn rokken. Ik heb een nuttige wenk voor je: bij het dweilen kun je de bovenste rokken opslaan en om je middel vastbinden met de band van je schort. De onderste rok mag best vies worden, die is makkelijk te wassen. Bovendien ziet men die toch niet.

Blaffende honden

En een kat die bang is voor lange rokken? Welk een vreemde tijd is het toch, waarin jij leeft. Ik denk dat bij ons de katten eerder zouden vluchten voor een vrouwmens in broek, zo vreemd zouden ze zulk een wezen vinden. En de honden zouden naar haar blaffen, dat denk ik werkelijk.

Mijn nieuwsgierigheid is overigens gewekt door het apparaat dat je op de foto hanteert. Je noemt het een stofzuiger. Is het zo dat de bezem die je in de hand houdt het stof opzuigt? Arie wilde het niet geloven.

Je liefhebbende Plonia

Assepoester in stijl

Anachronisme: stofzuigen gekleed als in 1913.

Ottoland, 12 januari

Ha Plonia,

Hoe zou dat zijn, je werk doen met een aantal lange rokken aan? Ik heb het uitgeprobeerd. Wat voor jou dagelijkse routine is, is voor mij een speciale ervaring.

Gedegradeerde prinses

De wc schoonmaken  terwijl je gekleed bent in het lang, dat is echt vreemd. De rokken geven je een heel feestelijk, vrouwelijk gevoel. Maar als je dan met spons en dweil aan de slag moet, lijkt het op geen enkele andere ervaring. Of het moet die van een gedegradeerde prinses zijn.

Aanvankelijk viel het me niet tegen, dat poetsen op z'n negentiendertiens, totdat de vloer aan de beurt was. Dweilen met een cirkel van lappen om je heen, dat is onhandig. Hoe zorg je ervoor dat je rokken droog blijven?

Schreiden op de trap

De trap beklimmen is leuk. Je moet de rokken ophouden, waardoor je vanzelf koninklijk gaat schreiden. Het wordt anders als je spullen in je handen hebt. Want hoe zorg je dat je niet op de zomen trapt en struikelt als je de handen vol hebt met een stofzuiger, slang en stang? Nou ja, jij hebt geen stofzuiger, dat scheelt. Toch denk ik dat er bij jullie regelmatig een vrouw van de trap moet kukelen.

Heel bijzonder is ook toiletbezoek. Zit je ineens met een heleboel meters stof op schoot.

En onze kat, die vond het maar vreemd, zo'n bewegende tent in huis. Hij sprong steeds voor me weg als ik zijn kant op kwam! Het is dan ook een kat uit 2013.

Hartelijke groet,
Anne Marie

Bezoek aan een koeienstal

Boer Hendrik begon met één geit, nu heeft hij wel vijf koeien.

Hardinxveld, 9 januari 1913

Beste Anne Marie,

Nood leert bidden, zo zegt men. Mogelijk heb je het bij 't rechte eind met jouw verhandeling over kerkgang en kwetsbaarheid.

Arme stakkers

Verhalen over watervloeden heb ik in mijn familie wel horen vertellen. Het water bleef soms maanden op het land staan. De mensen sneden onder water liezen en biezen af, droogden die en voerden ze aan de beesten. Wat een armoe hebben die stakkers gekend.

Vanmiddag was ik even bij boer Hendrik. Zijn vrouw Stijntje maakt kaas. Die lieden zijn begonnen met één geit. Die gaf zoveel melk dat ze ervan konden verkopen. Toen konden ze een tweede geit aanschaffen. Stijntje had nóg meer melk en ging kaasjes maken. De opbrengst was genoeg voor een derde geit. Zo boerden ze vooruit, totdat ze hun eerste koe konden aanschaffen. Nu hebben ze al vijf koeien. Hendrik is een echte boer geworden.

Rembrandt

Ik mag graag in de stal van Stijntje en Hendrik komen. Die warme koeienlijven, de beesten die je met grote ogen aankijken, het licht van een lantaarn dat hun koppen in zacht schijnsel zet, het is allemaal net of Rembrandt het tafereel geschilderd heeft.

Hendrik zei dat het gaat vriezen. Zijn koeien stonden in de grond te krabben, dat duidt op temperaturen onder nul, zegt 'ie.

Schroeiplek

O, wat ik je nog wilde vertellen: zondag had Rina een flinke schroeiplek in haar rok doordat ze de zoom in haar voetenstoof met hete kolen had laten hangen. Je weet, het is 's winters erg koud in onze kerk, vandaar die stoof. Mens, mens, wat zijn we geschrokken. Het gebeurde gelukkig pas bij 't zingen van de laatste Psalm. Rina ging op een holletje de kerk uit.

Je liefhebbende Plonia

Koolblaadjes voor Gijsje

Reeds 95 personen stemden voor Geschiedenis Online Prijs op mij, Plonia Loeve. Als ik de prijs win, dan krijgt mijn geit Gijsje een paar extra malse koolblaadjes om het te vieren. Ik hoop zeer dat u Gijsje en mij een plezier wilt doen door te stemmen!

Drukte op zondagochtend

De toren van jouw kerk kijkt tegenwoordig neer
op veel minder kerkbezoekers.

Ottoland, 7 januari 2013

Ha Plonia,

Na jouw laatste bericht wilde ik toch wat meer weten over de gelovigheid van de mensen in jouw dorp. Uit de statistieken maak ik op dat het bij jullie op zondagochtend vlak voor kerktijd heel druk moet zijn in de straten rondom de kerken. Een soort drukte die je bij ons alleen op koopavonden in winkelstraten ziet, tijdens de uitverkoop.

Hervormd

Jouw dorp telt ongeveer zesduizend inwoners. Volgens de statistieken is meer dan de helft van hen bij jullie hervormd. Dan zijn er ook nog eens een heleboel gereformeerden. Bovendien begrijp ik uit de cijfers dat in jouw dorp veel meer mensen die bij een kerk staan ingeschreven ook werkelijk een kerk bezoeken.

Prediker wil ik natuurlijk niet tegenspreken, maar er is bij ons toch wel iets veranderd ten opzichte van de situatie in jouw dorp. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek hoorde in 1899 in Zuid-Holland slechts 2 procent van de bevolking niet bij een kerk. Maar liefst 60 procent was hervormd. Tegenwoordig hoort ongeveer de helft van de Zuid-Hollanders niet meer bij een kerk. (Steekproef in 2002/2003: 46 procent is geen lid van een kerk.) Van de mensen die wel lid zijn, bezoekt een groot deel nog maar heel af en toe een kerkdienst.

Minder welvaart

Godsdienstsocioloog Manfred te Grotenhuis deed een aantal jaren geleden onderzoek naar oorzaken van ontkerkelijking. Volgens hem zijn oudere mensen kerkelijker en kerkser, mede doordat ze in hun vroegere levensjaren in minder welvarende en minder zekere omstandigheden leefden.

Als je het mij vraagt zijn de mensen in jouw dorp zich, meer dan wij, bewust van hun kwetsbaarheid en afhankelijkheid. Dat leidt blijkbaar tot bezinning. Ik las dat de Alblasserwaard sinds de omdijking van de polder tot in 1820 gemiddeld iedere vijftien jaar een watervloed meemaakte. Over kwetsbaarheid gesproken...

Na 1820 tot aan jouw tijd stond onze Waard gelukkig niet meer onder water. Voor jou en jouw dorpsgenoten en voor Alblasserwaarders in 2013 hoop ik op weer een jaar met droge voeten!

Liefs,
Anne Marie

Niets nieuws onder de zon

Wij lezen vier keer per dag uit de Bijbel, in
de winter drie maal in het licht van
onze olielamp.

Hardinxveld, 5 januari 1913

Beste Anne Marie,

De mensen hebben werkelijk alles bewaard! Zelfs een oud, roestig looprekje wordt in een museum tentoon gesteld. Neen, ik zou er geen willen hebben. In mijn kleine woning zou een kind zichzelf steeds klem lopen. Bovendien: is het niet zo dat men moet leren lopen met vallen en opstaan?

Dingen van het hart

Over jouw tweede vraag moest ik langer nadenken. Om te beginnen zijn wij niet gewoon om met elkander te spreken over gevoelens en geloofszaken, de dingen van het hart. Tegelijkertijd is het geloof verweven met alle dingen van ons leven. Vier maal per dagen lezen Arie en ik uit de Bijbel: na elke maaltijd en voor het slapengaan. Onder het werken neurie ik soms een Psalm. Het is me meer dan eens overkomen dat de woorden daaruit plotseling tot mij spreken.

Je schreef me dat jullie beschikken over een radio en over een instrument dat zowel geluid als beeld kan overbrengen. Wij hebben beide niet, zoals je weet. En een grammofoon is voor de rijken. Door deze zaken worden wij dus niet afgeleid. Denk je dat mensen beschouwelijker worden door stilte?

Ik dacht: met alle machines die het werk van jullie overnemen, moeten jullie over meer tijd beschikken. Maar ach, de rijke dames in ons dorp hebben dankzij hun personeel tijd te over, maar sommigen vullen die met ijdel gepraat en wufte handwerkjes.

Jachtig leven

Mogelijk is jullie leven jachtig. Maar wij leven geenszins als monniken en nonnen. In de Bijbel lees ik over 'scharen die opgejaagd waren'. Dat is van alle tijden. Uiteindelijk is het toch zoals Prediker zei: 'Hetgeen dat er geweest is, hetzelve zal er zijn; en hetgeen dat er gedaan is, hetzelve zal er gedaan worden; zodat er niets nieuws is onder de zon.'
Welnu, Salomo had geen grammofoon, zul je zeggen. Dat is waar, maar hij bestelde zich zangers, zangeressen en snarenspel. Het dunkt me dat bevallige zangeressen voor nóg meer afleiding kunnen zorgen dan enige klanken uit een apparaat.

Ik geloof niet dat ik jouw vraag, of er bij ons meer aandacht is voor God, heb beantwoord. De schrijfster van dit bericht is dan ook geen professor.

Je liefhebbende Plonia

Een looprekje in het museum

Een looprekje voor een klein kind, gefotografeerd in het Openluchtmuseum.

Ottoland, 3 januari 2013

Hoi Plonia,

Vorige week was ik in het Openluchtmuseum in Arnhem. Je kent het, want vorig jaar (1912) schreef je me dat mensen bezig waren om dat museum op te richten. Jij noemde het 'een soort bejaardentehuis voor afgedankte huizen'. Ik ben toch blij dat het er is, want het geeft me het gevoel dat ik even in jouw dorp kan rondwandelen.

Er staat ook een boerderij uit de Tielerwaard. De medewerksters 'leven' er zoals in 1910. Vorige week kookten ze griesmeelpudding op het kolenfornuis. De olielampjes brandden, maar omdat het een grijze dag was en de ramen van de boerderij klein zijn, was het erg schemerig binnen. Ik bedacht dat het bij jou in huis ook lang niet zo licht is als bij mij, want zo fel schijnen die olielampen niet.

Eng apparaat

Wat ik ook zag was een looprekje. De foto heb ik bijgevoegd. Eerlijk gezegd dacht ik dat het een voorwerp is om nat wasgoed overheen te hangen en bij de kachel te zetten. De 'vrouw des huizes' legde me uit dat het bedoeld is om een kind in te laten rondstappen. Dankzij de grote ring aan de onderkant kan het kind niet bij de kachel of het fornuis komen en zich niet branden. Behalve als het rekje omkukelt, dacht ik bij mezelf. Heb jij voor jouw kind ook al zo'n attribuut aangeschaft? Eerlijk gezegd vind ik het maar een eng apparaat. Bovendien heb ik gelezen dat kinderen er juist later door leren lopen.

Ik had best nog wat langer in die boerderij willen blijven, om te ervaren hoe jij leeft. Zonder telefoon, computer en televisie. Gewoon het ritme van de seizoenen en de dagelijkse bezigheden, de geluiden van het vee en de vogels, de geuren van hooi en van eten dat langzaam gaar wordt op het kolenfornuis.
Hoe lang zou het duren voordat ik het saai zou gaan vinden?

Er hing in de boerderij ook een lijst met een Bijbeltekst. Waarbij ik me afvroeg: hebben de mensen in jouw dorp dankzij het tempo van het leven, of dankzij de eenvoud en grotere kwetsbaarheid, meer aandacht voor God?

Groet!
Anne Marie

Carbid-ontploffingen en oliekoeken

Rechtsboven zie je het luierbroekje dat ik maak.
Het staat in een Gracieuse die Neeltje vorig jaar
van iemand kreeg. 

Hardinxveld, 1 januari 1913

Beste Anne Marie,

Het jaar waarin ik moeder hoop te worden is begonnen. Ik hoop maar, dat ik mij een goede moeder zal betonen.
Jou wens ik een jaar toe met vele zegeningen.

De oudejaarsavond is in ons dorp rustig verlopen. Zoals gebruikelijk lazen we in de laatste uren van het jaar Psalm 90: 'Want duizend jaren zijn in Uw ogen als de dag van gisteren, als hij voorbijgegaan is, en als een nachtwake'.

Luierbroekjes

In de verte hoorden wij enkele dreunen van carbid-ontploffingen. Dat is alles gebaseerd op een bijgeloof, als zouden wij boze geesten moeten verjagen door veel kabaal te maken. Arie en ik maken ons daarover niet druk. We genoten van mijn oliekoeken en bessen op brandewijn.
Het was een genoeglijke avond. Arie las in 'Eigen Haard' over de geschiedenis van een compagnieschip, ik las in de krant en handwerkte een weinig. Nu de komst van ons kind nadert, naai ik enkele luierbroekjes en een eenvoudig draagkussen. Het kant dat je op de afbeelding ziet, maak ik er niet aan hoor. Dat is te duur.

De nieuwe taak die ik als aanstaande moeder voor me zie, maakt mij soms wat bezorgd. Men leest over adviezen die de deskundigen geven, maar die zijn lang niet altijd eensluidend. Moet men het kind bijvoorbeeld al in de eerste maanden bijvoeden met Molenaars kindermeel, of is het beter daarmee te wachten? Kee van Adriaan zegt dat haar melk te waterig is. Ze voedt haar kind van alles bij. Maar dat haar wichtje nu zo tiert, neen, dat kan ik niet zeggen.

Je liefhebbende Plonia