Mannenwereld

De geur van sigaren: één van de verschijnselen die horen bij de wereld
van mannen.

Hardinxveld, 26 december 1912

Beste Anne Marie,

Mannen hebben hun eigen wereld, dat weet ik al mijn ganse leven. Als klein meisje zag ik dat het leven van mijn moeder zich afspeelde tussen ons bleekveld achter het huis, de pomp op het plaatsje bij de keukendeur en de kruidenierswinkels in de Peulenstraat. Er hoorden geuren bij: van geschaafde zeep voor de was, van gekookte aardappelen en papieren builtjes met kruidnagelen en ja, ook van de po's die ze des morgens in de plee moest legen. 't Zijn dezelfde geuren die nu bij mijn leven horen.

Harde stemmen

In de wereld van de man zijn de geluiden harder, de geuren scherper. In vaders smederij rook ik al jong de lucht van verschroeide paardenhoef, als vader hoefijzers aanbracht. De kruidige geuren van sigaren en pijptabak vermengden zich met die van het smidsvuur, waarin zwart ijzer ging gloeien als de zon. De slagen op het aambeeld, de rook die in je ogen prikte, de harde stemmen van mannen die een kapot karrenwiel of stuk gereedschap gerepareerd wilden hebben; ze vormden een heel andere wereld dan die van mijn moeder. Bij haar hoorde ik het zachte tikken van breipennen, het suizen van kokende melk of het 'krtss, krtss' van een mes dat door de kool gleed.

Dat de gesprekken van mannen anders zijn dan die van vrouwen, weet ik óók al van kindsbeen af. De mannen komen vaker buiten het dorp, vertellen zelfs over Dordrecht en Rotterdam, waar ze voor hun handel zo nu en dan komen. De geldbedragen die ze noemen zijn groter dan de kruideniersprijzen die vrouwen bespreken.

Macht

Mannen zijn sterker. Vader en ooms tilden me met één zwaai van hun gespierde armen op hun schouders. Moeder, buurvrouwen en tantes deden dat nooit, die puften soms al als ze me opnamen om op hun schoot te zetten. En mannen hebben meer macht. Dat realiseerde ik me pas later. Ze staan op de kansel, zitten in de kerkenraadsbank, zijn directeur, notaris en politieagent, burgemeester en minister. In juridisch opzicht hebben vrouwen bij ons geen zeggenschap over hun kinderen, geld, huis en eigen lijf en leden. We zijn gehoorzaamheid verschuldigd aan onze mannen. Nooit heb ik me hierover druk gemaakt. De vaders en mannen in mijn familie zijn ijverig en betrouwbaar.

Toch voelde ik mij op eerste kerstdag buitengesloten toen ik Arie met mijn vader over de hoepmakerij hoorde praten. Ze rookten hun sigaren en bespraken investeringen die Arie wil doen. Ik zou willen dat Arie deze zaken meer met mij zou bespreken. Als het misgaat, brengt hij tenslotte niet alleen zichzelf maar ook mij, en straks ons kind, in problemen.
Op weg naar huis was ik zwijgzaam. Als ik het onderwerp ter sprake breng, zal hij zeker zeggen dat ik hem moet vertrouwen. Dat ik me op mijn huishouding en straks op ons kind moet richten. Wat vind jij hier nu van?

Je liefhebbende Plonia