Voorlopig afscheid

De veldfles van Arie, met boterhammen voor een hongerige werker.

Hardinxveld, 12 oktober 1913

Beste Anne Marie,

Het zal wennen zijn: niet meer elke week een schrijven van mijn achterkleindochter. Maar ik begrijp dat je het druk hebt, je hebt immers niet alleen je huishouden en gezin, zoals ik, maar ook nog een betrekking.

Het was me een genoegen met je te corresponderen. Mocht er in mijn leven of dorp iets bijzonders voorvallen, dan mag je een schrijven van mij tegemoet zien.

Fijn dat je nu over een eigen stukje moestuin beschikt. Arie en ik hebben dagelijks profijt van de onze. Vanmorgen heb ik nog een appel voor Arie uit onze boomgaard gehaald. Hij is vandaag bij een boer aan het werk. Ik heb zijn veldfles gevuld met koude thee en een flinke stapel boterhammen voor hem klaargemaakt.

Generaties

Het schrijven met jou heeft me ervan bewust gemaakt dat ik met mijn zorg voor Annigje ook investeer in mijn verdere nageslacht. Als zij goed opgroeit, kan ze later een goede moeder zijn voor jouw moeder. Goede daden werken door tot in latere generaties.

Een liefdevolle groet uit Hardinxveld,
Plonia.

Een ander project

Ottoland, 12 oktober 2013

Ha Plonia,

Mooi, die kousen van jou! Verwacht nou niet dat ik ook ga goochelen met vier breipennen. Ik ken mijn beperkingen. Niet dat het me nooit zou lukken, maar het ontbreekt me aan tijd. Bovendien: mijn moeder heeft voor mij heerlijke dikke sokken gebreid. Die draag ik in de winter over mijn gewone sokken, in plaats van pantoffels. Best kans dat mijn moeder van jou, haar opoe, leerde hoe dat moet, breien op vier pennen. Ik zal het haar eens vragen.

Fictief verhaal

Deze maand hoop ik de laatste hand te leggen aan jouw levensverhaal. Ik heb besloten dat de versie waaraan ik nu werk alleen voor familie beschikbaar komt. Maar mijn kennismaking en correspondentie met jou heeft zoveel informatie opgeleverd dat ik volop geïnspireerd ben voor een fictief verhaal uit jouw dorp en tijd. Dus dat wordt het volgende project...

De komende tijd zal ik je niet vaak meer schrijven. Ik wil me concentreren op het verhaal dat in mijn hoofd rijpt. Maar mocht je iets bijzonders te melden hebben: ik vind het leuk als jij mij af en toe nog eens schrijft.

Mini-moestuin

Voordat ik een voorlopig einde aan onze correspondentie maak, wil ik je nog even de foto's laten zien van het stukje moestuin dat ik heb 'veroverd'. Nadat twee sterke kerels de betonplaat uit onze achtertuin hadden verwijderd, heeft mijn vader van hardhout een perk afgebakend. Ik heb het zand eruit gegraven en er grond in geschept. Daar hield ik spierpijn en een voldaan gevoel aan over. Ik verheug me op het voorjaar, als ik mijn eigen groenten kan gaan verbouwen. Inspiratiebronnen zijn Plonia Loeve (jij dus!), het boekje 'Je eigen moestuin op 1m2' en de website van Jelle Medema:
http://www.makkelijkemoestuin.nl/

Je krijgt te zijner tijd een foto van mijn eerste oogst. Ik wil je bedanken voor alle verhalen die je me hebt verteld. Samen hebben we een eeuw overbrugd. Je bent een deel geworden van mijn leven. Mijn overgrootmoeder was je al. Maar dankzij onze correspondentie ben je niet langer een onbekende persoon op oude zwartwit foto's; je bent een vriendin en een inspiratiebron voor me geworden. En hebt me geholpen mijn eigen tijd met andere ogen te bekijken. Veel dank!

De betonplaat is eruit. Nu moet er eerst zand in, zodat de stratenmakers
hun werk kunnen doen.

De stenen liggen weer, het perk is afgezet en het grootste deel van het zand is eruit. Nue de rest van
het zand nog, en dan grond erin. 

Wat gaat het worden: broccoli, tuinkruiden, wortelen, tomatenplanten of...? In ieder geval pastinaak. En een paar
aardappelen. Sla wil ik ook. En o ja, radijsjes. Uien zou ik ook leuk vinden. Gelukkig heb ik nog een hele winter om
erover na te denken en me in de theorie van het moestuinieren te verdiepen.

Dag Plonia, het ga je goed!

Liefs, Anne Marie

Zelfgebreide kousen en najaarsverhalen

Mijn nieuwe kousen zijn heerlijk warm.

Hardinxveld, 5 oktober 1913

Beste Anne Marie,

Hierbij toon ik jou een foto van mijn nieuwe, zelfgebreide kousen. Nu de winter nadert heb ik een extra paar nodig. Ik heb ze gebreid van de beste kwaliteit wol en ben er best groots op.

Mestvarken

Het najaar is een mooi seizoen. Mijn kelder raakt voller en voller met oogst en het mestvarken van broer Izaak is prachtig vet. Volgende maand is het slachtmaand, dan zien we overal in het dorp de slagers aan het werk en verrijzen ladders met geslachte krulstaarten, opgehangen aan hun achterpoten, door midden gekliefd en open geklapt. Het levert een volstrekt symmetrisch geheel op, met aan weerszijden van de ladder een ribbenkast, en een voor- en achterpoot die koddig opzij steken. Als kind heb ik mij menigmaal verbaasd over de binnenkant van zo'n beest.

De darmen worden eruit gehaald en schoongemaakt, om er later de worst in te doen. Izaak heeft Arie en mij een paar worsten beloofd.

Appeltjesbrood
Je schreef me over appeltjesbrood. Zeker, dat ken ik. Niet dat ik het koop bij onze bakker, want het is duurder dan gewoon brood. Een enkele keer bak ik het zelf, als mijn bewaarappelen slechter worden, zodat ik er een goede bestemming voor moet zoeken voordat ze zó slecht zijn dat alleen het mestvarken ze nog lust. Dan heb ik het natuurlijk over een ándere big, want het beest dat nu bij Izaak rond scharrelt zit dan al in de pekel.

Woningnood

Worden de nachten bij jullie ook al kouder? Ik ben erg blij met de bescherming van onze knusse woning, temeer daar ik in de couranten lees over woningnood. Te Alblasserdam kreeg een huiseigenaar een huisje leeg, bestaande uit een kamer en een klein achterkamertje. Niet minder dan 26 sollicitanten meldden zich aan, waaronder een veertiental trouwlustigen. Ten slotte liet de eigenaar het huisje onder enigen van hen verloten. De overige dertien stellen moeten hun huwelijk uitstellen, of bij ouders intrekken.

Ik betreur het dat ik het verhaal dat je over mijn leven schrijft niet kan lezen, daar het ook mijn toekomst betreft. Mogelijk kun je mij het deel zenden dat de jaren tot aan 1913 beslaat? Je moet het mij niet euvel duiden dat ik nieuwsgierig ben.

Je liefhebbende Plonia