Jouw levensverhaal. En appeltjesbrood.

Appeltjesbrood met roomboter: een oud recept, maar
nieuw voor mij.

Ottoland, 27 september 2013

Ha Plonia,

Het is hoog tijd om je te vertellen over mijn vorderingen met jouw levensverhaal. Maar eerst iets anders: bakker Van der Grijn in ons dorp verkoopt sinds kort appeltjesbrood. Hij noemt het 'Teunies Appeltjesbrood' en bakt het naar een recept van een heel oude bakker uit Giessenburg, Gert Jan Bos. Deze bakker nadert de honderd werd me verteld. Dat betekent dat jij binnenkort zijn geboorte gaat meemaken.

Bakker Bos

Dikke kans dat de Giessenburgse bakker het recept voor appeltjesbrood van zijn vader kreeg. Dus als je bakker Bos senior een keer tegenkomt, bedank hem dan namens mij.
Bakt jullie bakker in Hardinxveld ook dergelijk brood?

Ik had het nooit op, brood met appel. En had niet verwacht dat het zo lekker zou zijn. Goede kans dat er in mijn oven binnenkort een geurig brood rijst met stukjes appel, rozijnen, suiker en kaneel. Vanmiddag, na een dag op de redactie, heb ik van Teunies brood een snee met veel roomboter voor mezelf klaargemaakt.

Niet alleen nostalgie

Vorige week was ik vrij, om aan jouw levensverhaal te werken. De afgelopen maanden was het schrijven af en toe een kwelling; het lukte me maar niet om de goede vorm te vinden. Tot een paar weken geleden. Inmiddels had ik ook acht van jouw kleinkinderen geïnterviewd. En een aantal andere personen. En stapels boeken gelezen over het leven in jouw dorp en tijd.

Na vele maanden onderzoek, tobben over de goede vorm, schrijven en schrappen, vloeiden de verhalen vorige week via het toetsenbord mijn beeldscherm op. Ik zag de appelboom achter jouw huis voor me, rook de stoofperen op jouw petroleumstel, zag je kleinkinderen rondrennen op klompen... En nee, het is niet alleen zoete nostalgie. Ook jouw leven kent hoogte- en dieptepunten.

Scherpe kantjes

Het wonderlijke is: dankzij de verhalen van jouw kleinkinderen lijkt het alsof ik jou beter heb leren kennen dan mijn eigen oma. Ik ken de scherpe kantjes van je karakter, je zorgen en angsten, weet wie je aardig vindt en wie niet, hoe je met een hand je kin ondersteunt als je naar bezoekers luistert... na maanden interviewen en schrijven is het me vertrouwd geworden.

Over een aantal weken gaat het verhaal naar de redacteur van een uitgever die belangstelling toonde. Ik hoop dat het klikt tussen die redacteur en jou, op papier dan.

Groet!
Anne Marie

Strijd over een zondagsschoolvertelling

Appeloogst uit mijn boomgaard.

Hardinxveld, 20 september

Beste Anne Marie,

Je mag mijn schortjes gerust gebruiken hoor. Ze zullen je vast goed staan. Ik kocht ze bij magazijn De Hoop in de Kelenstraat in Gorcum, voor een gulden per stuk.

Appelen

Bij jullie moet het inmiddels ook herfstig zijn. Ik houd wel van dit jaargetijde. De appelen in mijn boomgaard zijn prachtig rood gekleurd. Ik heb er al een aantal geschild en naar de bakker gebracht, zodat hij ze voor mij kan drogen op zijn oven.

De vroeger invallende schemering heeft ook zo zijn bekoringen. In het licht van de olielamp lezen Arie en ik 's avonds nog wat. En we bespreken de laatste ontwikkelingen in dorp en kerk.

Voor een priksie

Over de kerk gesproken: er is enige onrust. Dominee Dekker heeft een onverkwikkelijk meningsverschil met de heer Verheul, die tot taak heeft de vertellingen op de zondagsschool te doen. Volgens de dominee, die geregeld komt luisteren, spreekt Verheul te 'Giessendams'. In de vertelling over Jozef heeft hij gezegd dat zijn broers hem 'voor een priksie' verkochten. Dat vindt de dominee niet eerbiedig genoeg. Nu dreigt Verheul zijn taak neer te leggen.

Zo, nu ga ik nog wat bonen schoonmaken voor het middagmaal van morgen. En Annigje moet ook nog naar bed gebracht.

Je liefhebbende Plonia

Schortjes die een tijdreis maakten

Ottoland, 13 september 2013

Een van jouw zondagse schortjes.

Ha Plonia,

Afgelopen maandag kreeg ik iets heel bijzonders: twee hagelwitte zondagse schortjes van jou. Ik kreeg ze van mijn tante Anneke, een van jouw kleindochters. Eerst heeft jouw dochter de schortjes zorgvuldig bewaard, daarna jouw kleindochter. Speciaal voor mij had zij ze gewassen en gesteven. Ongeveer honderd jaar oud moeten ze zijn, nog steeds kraakhelder wit, niet aangetast door motten of muizen. Ze overleefden de tijdreis van jou naar mij.

Zuinig

De aanschaf was een rib uit je lijf, dat kan niet anders. Maar op zondag moet je netjes zijn, ook achter je aanrecht en fornuis, en als je de zondagse pudding opdient. Dus de schortjes moesten er komen, toch?
Je wast ze voorzichtig, met de hand natuurlijk, behandelt ze met stijfsel als bescherming tegen vlekken en slijtage. Wat ben je er weergaloos zuinig op. Kun je me vertellen waar en wanneer je ze kocht?

Zelf heb ik maar twee kledingstukken die ouder zijn dan pakweg een jaar of vijf: mijn doopjurk en mijn trouwjurk. De rest van mijn kleding behoort ongeveer tot de categorie wegwerpartikelen; leuk totdat de mode verandert, en van een kwaliteit die met moeite een paar seizoenen doorstaat.

Vage vlekken

In de keuken bekeek ik mijn eigen schorten. De ene heeft hier en daar een rafelig randje, de andere is kreukelig. Allemaal hebben ze vage vlekken die er in de wasmachine niet helemaal uitgaan. Eigen schuld: had ik ze maar moeten beschermen met stijfsel, dan had het vuil niet in de textiel kunnen doordringen. Nee, het zijn geen schorten die mijn nageslacht gaat bewaren.

Over Mohammedanen - die wij moslims noemen: tulbanden dragen ze bij ons niet. Ook geen schoenen met krullende puntneuzen. De vrouwen dragen soms wel sluiers of hoofddoeken, sommige mannen lange jurken en petjes. Elke tijd en iedere cultuur heeft zijn eigen kleding, met of zonder stijfsel.

Mooie zondag morgen!
Anne Marie

Het angstaanjagend onweer

Als ik op 11 september jarig ben, doe ik mijn
lichte blouse aan.

Hardinxveld, 9 september 1913

Beste Anne Marie,

Hoe wonderlijk dat jij onweer niet noemt in jouw opsomming van zaken die jou angstig maken. Als het onweder in de nacht losbarst, staan Arie en ik op en gaan naar beneden. Ik sla mijn omslagdoek om en we doen sokken aan, zodat we in een paar tellen in onze klompen kunnen schieten. Lezen en praten doen we niet, wel bidden. Het tijdelijke kan zomaar omslaan in de eeuwigheid.

Niet geestdodend

Mijn huishoudelijk werk vind ik meestentijds niet geestdodend. Ik hoef er niet zo bij na te denken, daar krijgt men maar hoofdpijnen van. En ik ben er vanzelfsprekend niet de gehele dag mee bezig, want Annigje heeft verzorging nodig en ik ben ook veel buiten, in de boomgaard en op het land. Het werken als dienstbode kon mij veel minder bekoren.

Je schreef over grote en kleine angsten. Welnu, dat herken ik. Pas werd ik angstig wakker omdat ik droomde dat Annigje in de sloot achter ons huis was gevallen. Daarna kon ik de slaap niet meer vatten. Vorige week waren onze kippen ontsnapt. Weet je dat men daarvoor een boete kan bekomen van 5 gulden? Dat wil zeggen: als ze in andermans tuin geraken. Of men moet drie dagen in het gevang. Ook iets om bang van te worden.

Momenteel houd mijn naderende verjaardag mij bezig. Ik heb boerenjongens gemaakt, die ken je toch? Rozijnen op brandewijn.
Wat rest mij nog te schrijven? O, dat je gelijk hebt wat de erwt betreft. De natuur zit wonderlijk in elkaar. Zelf verwonder ik mij vooral over de spruit. Vele over elkander gevouwen blaadjes die tezamen kleine kooltjes vormen. En dan de wijze waarop zij zich lijken vast te klemmen aan de steel van de plant, als kleine apen in een palmboom.

Tulband op het hoofd

Van jouw bericht over dreiging van Mohammedanen stond ik te kijken. Vertel eens, heb je er wel eens een ontmoet? Dragen zij een tulband op hoofd en schoenen met een opkrullende neus? Ik heb wel eens een prent gezien.

Je liefhebbende Plonia

Nieuwe en oude angsten

Het ontwerp van de peul verdient een prijs.
Lofprijs :-)

Ottoland, 3 september 2013

Ha Plonia,

Je vroeg naar dingen waarover wij ons zorgen maken. Nu weet ik niet wie je met 'wij' bedoelt, maar zelf maak ik me zo nu en dan zorgen. Meestal 's nachts, als ik niet kan slapen, wat gelukkig niet vaak voorkomt.

Top vijf van grootste angsten:

* Dat mijn meiden iets overkomt in het verkeer of door toedoen van kwaadwillenden.
* Dat een persoon om wie ik geef erg ziek wordt, of door ander onheil wordt getroffen.
* Dat de fanatieke islam in Europa voor ellende gaat zorgen, net als elders in de wereld.
* Dat mijn meiden verkeerde keuzes maken, met nare gevolgen voor hen - en dus ook voor mij; we zijn verbonden.
* Dat omstandigheden mij ooit zullen dwingen geestdodend werk te doen, of nog erger: met onsympathieke collega's samen te werken.

Drie van de vijf angsten zijn van alle tijden. Die zul je herkennen. De laatste en de eerste helft van de derde moeten jou vreemd in de oren klinken. Mijn derde angst kan ik duidelijk maken met een krantenbericht uit oktober 2010: 'Taliban dreigen met aanslag in Nederland' stond erboven. Samengevat was de boodschap van een fanatieke moslim: 'Als Nederland nadelige wetten voor moslims goedkeurt, zullen moslims uit andere landen actie ondernemen om hun broeders te helpen'.

Saai

En geestdodend werk? Ik durf het bijna niet te zeggen, maar poetsen, boenen, wassen en schrobben, ik vind het zó saai. Als ik dergelijk werk lang moet doen, wordt alles grauw in mijn hoofd.

Wat overigens gek is: wakker liggen doe ik eerder van kleine dan van grote angsten: mijn te volle agenda, een minder prettige opmerking van iemand, een klus die ik moet klaren. En dus niet omdat ik denk: stel je voor dat mijn man ernstig ziek wordt. Ik ben bang voor het grote, maar maak me druk over het kleine. Heb jij dat ook?

Briljant ontwerp

Je schreef over erwten doppen. Dat wilde ik ook wel eens meemaken, dus ik ben op zoek gegaan naar een groentenboer die peulen verkocht. In de zon, met de papieren zak op schoot, opende ik één voor één de groene envelopjes. Wat een ervaring! Het ontwerp van de peul is geweldig. Een ontwerper zou er een designprijs mee kunnen winnen. Ik bedoel: een prijs voor de fraaie vormen, de functionaliteit, de doeltreffendheid. En die kleine navelstrengetjes waarmee de erwten aan de peul verbonden zijn: briljant.

Nog iets anders: heeft Arie al een nieuwe koper gevonden voor zijn hoepels?

Hartelijke groet,
Anne Marie