Een strop in de hoepelmakerij

Hardinxveld, 26 augustus 1913

Met een kloofhamer splitst Arie de latten in drieën.
 Verder zie je hier hoepels in allerlei maten.

Beste Anne Marie,

Afgelopen nacht heb ik slecht geslapen. Ik had gelezen over de Balkanoorlog. De krant schreef dat 'het Damocleszwaard in de vorm van een Europeeschen oorlog lang aan een zijden draad gehangen heeft'. Dat het zwaard niet gevallen is, schijnt het werk van keizer Wilhelm te zijn geweest. Ik zal je niet vermoeien met het politiek gekrakeel, maar angstaanjagend is het allemaal wel.
Vertel me eens, zijn er zaken waarover jullie je zorgen maken?

Een strop

Arie had toch zulk een tegenslag vandaag. Hij had een lading hoepels gereed voor een zijner klanten en liet deze bezorgen met paard en wagen. Maar nu heeft de klant de lading afgekeurd. Arie moest de vrachtrijder betalen voor zowel de heen- als de terugreis en kon de zending weer terugnemen. Hij was er verslagen van.

Pudding met pruimen

Om hem wat op te beuren heb ik hem het laatste stuk pudding voorgezet, wat nog over was van de zondag. Omdat er geen bessensap meer was, had ik er pruimenmoes bij gemaakt. Je kunt het geloven of niet, Arie verliet de tafel goedgeluimd. 'Ik zal toch heusch een andere goede klant voor mijn hoepen vinden', zei hij. Aangezien hij een goede handelaar is, heb ik daar alle vertrouwen in.

Erwten

Vanmiddag heb ik erwten gedopt. Het was hoog tijd om ze te plukken, want als men ze te dik laat worden, smaken ze melig. Kleine Gerrit hielp me. Hij vindt het leuk om de erwten uit de peulen te peuteren. Natuurlijk rolden er herhaaldelijk een paar over de vloer, tot grote vreugde van Annigje. Welnu, het kan geen kwaad als ze er enkele in haar mond stopt.

Jouw pruimencake zag er prachtig uit. Ik zou bijna mijn kolenfornuis gaan aanmaken, zodat ik er ook een kan bakken. Helaas is de pruimentijd voorbij als de tijd voor kolenvuur weer aanbreekt. En voor 't bakken van een enkele taart zijn de kolen toch echt te duur.

Dubbele zegen

Een goed idee om je ouders pruimen te schenken. Bij ons eet de ganse familie mee van de opbrengst. Dat is ook noodzaak hoor: we kunnen de oogst immers niet laten bederven in de kelder. Bovendien krijgen wij van anderen ook weer van alles. De ene keer een verse vis, de andere keer een worst van 't geslachte varken of groenten die wij zelf niet hebben.
Gedeelde oogst is dubbele zegen.

Je liefhebbende Plonia

Vijf ideeën voor een mooie pruimentijd

Ottoland, 20 augustus 2013

Mijn pruimencake, zonder de make-up van E-nummers.

Hoi Plonia,

In ons dorp woont en werkt een appelboer die voorafgaand aan de appeloogst pruimen verkoopt. Bij hem kocht ik een flinke zak van dit fruit, en moest denken aan jou en je boomgaard. In gedachten zag ik je met een mand onder de trossen blauwpaarse vruchten door lopen, je rokken achter de band van je schort geslagen, om te zorgen dat ze niet nat worden van het bedauwde gras.

Pruimencake

De pruimen waren zoet en sappig, zónder de make-up van E-nummers. Ze inspireerden me tot het bakken van een pruimencake, heel eenvoudig met bloem, boter, bakpoeder, ei en suiker. Jij zou hem ook gebakken kunnen hebben, als je het kolenfornuis in de zomer niet zou hebben uitgelaten.

Appeloogst

Over een week of twee begint bij dezelfde Ottolandse boer de appeloogst. Hij heeft dan een appelsoort die je bij die grote kruideniers van ons niet ziet: mantet. Het lekkerste ras dat ik ken. De appel is maar enkele weken verkrijgbaar, dus het is een oogst die ik in mijn agenda zet.

Ik hou van producten die maar een klein deel van het jaar verkrijgbaar zijn. Ze zorgen voor afwisseling, accentueren de seizoenen. Daarom koop ik geen pepernoten in augustus, ondanks dat winkels ze in die zomermaand al rustig aanbieden, hijgend naar meer winst.

Eerbetoon aan het seizoen

Jij leeft nog veel meer in de seizoenen dan ik. En je haalt eruit wat erin zit. Jullie moeten wel, om te overleven. Oogsten is verwerken, delen en conserveren; niets gaat verloren. Net als jij wil ik van deze pruimentijd iets moois maken, als eerbetoon aan het seizoen. Ook om ervoor te zorgen dat de zomer niet voorbij vliegt terwijl ik achter de computer uren maak.

1. Ik ga genieten van mijn pruimencake.
2. Volgende week wil ik pruimecompôte maken en in een paar potten doen, zodat we in de winter kunnen nagenieten.
3. Mijn ouders ga ik een zak Ottolandse pruimen cadeau doen, zoals jij jouw familie laat meegenieten van jouw oogst.
4. Met mijn camera leg ik pruimen vast, in de boomgaard, in een schaal, bij de boer en in mijn keuken. Stillevens uit augustus.
5. En nu ga ik even onder mijn appelboom zitten en doen alsof het een pruimenboom is. Onthaasten noemen wij dat.

Appelboer

Maar eerst nog iets over de appelboer die nu pruimen aanbiedt: hij verkoopt zijn fruit rechtstreeks vanuit zijn boomgaard. Alleen al voor de geur in zijn voorraadschuur ga ik erheen. Midden tussen alle kisten met appels (nu pruimen) staat een weegschaal. Een scholier weegt af wat je hebben wilt: handperen, moesappels of handappels, voor ouderwetse prijzen.
Je moet weten: winkeliers proberen bij ons niet alleen een product, maar ook beleving te verkopen. Het mooie is dat deze sobere appelboer die winkeliers in al zijn eenvoud overtreft.

De kisten pruimen van appelboer Dick van Tienhoven in Ottoland.

De voorraadschuur/verkoopruimte van de Ottolandse appelboer, met op de achtergrond de boomgaarden.

Groet!
Anne Marie

Een zomers bericht

De zomer brengt zoveel schone pracht... bloemen, vruchten, jonge dieren.

Hardinxveld, 15 augustus 1913

Beste Anne Marie,

Het is overal zomer: in mijn boomgaard, mijn moestuin en ook in mijn kelder! Aan het einde van de winter raakten mijn Keulse potten leeg en ook de voorraad gedroogde etenswaren raakte op. 't Was gewoon deprimerend om ernaar te kijken.

Stilleven

Maar nu zou je in mijn kelder een fraai stilleven kunnen schilderen. Er staan schalen met blauwpaarse pruimen en manden met kleurige groenten: oranje wortelen, rode bieten en groene bonen. Spoedig zal ik weer oogst inmaken.

Het is een genot om door mijn boomgaard te wandelen. De takken van de pruimenboom zijn zwaar van de vruchten. En dan de smaak... Annigje vindt ze ook heerlijk. Het sap loopt langs haar kin als ik haar ervan laat eten. Ik heb ook pruimenmoes gekookt. Nog een aantal weken en de eerste appelen kunnen geoogst worden. En de stoofperen.

Zacht, zoet en ijskoud

Banketbakkerij Van Mourik in Gorinchem adverteert met 'Echte Vanille Roomijs'. Hoe zou dat toch smaken? Bij ijs denk ik aan de winter, aan iets wat hard is en bevroren. Men zegt dat het ijs van de bakker zacht en zoet is, maar toch ook ijskoud. Wonderlijk, vind je niet? Maar och, wij hebben geen ijskast. Bovendien: 10 centen uitgeven aan een lekkernij, zomaar, neen, dat doen wij niet. En lekkerder dan mijn zoete pruimen kan zulk ijs toch haast niet zijn?

Dan heb ik nog een bericht uit de Nieuwe Gorinchemse Courant van gisteren voor je, dat jou zal verheugen. Het betreft het besluit van de Provinciale Staten van Zuid-Holland om ook vrouwen in besturen op te nemen. Welnu, daar wij ook een Koningin hebben, ben ik de laatste tijd geneigd te denken dat het geen kwaad zal kunnen.

Veel dank voor jouw impressie in geuren en geluiden. Maar wat is nu toch een 'ecologisch schoonmaakmiddel'? Arie denkt dat je 'economisch' bedoelt. Dan zal het wel zeer voordelig zijn.

Je liefhebbende Plonia

De geur van zaterdag

Het zaterdagse ontbijt heeft meer geuren dan het
snelle doordeweekse.

Ottoland, 10 augustus 2013

Hey Plonia,

Wat leuk, jouw dag in geuren en geluiden. Natuurlijk krijg je van mij ook impressie, maar niet van een doordeweekse dag; de gemiddelde werkdag is nogal arm aan geuren, en het scala aan geluiden is beperkt. Het ratelen van vingers op toetsenborden, rinkelende telefoons, pratende mensen, dan heb je het wel gehad.

Je krijg van mij een zaterdag:

De ochtend:

Het piepen van het brievenbusklepje, de plof van de krant op de mat, ergens buiten loeien koeien. Gedempt door een tussenmuur: het klaterende geluid van een buur die zijn/haar blaas leegt, midden in de zwanenhals van de toiletpot.
Krakende treden van de trap: oudste dochter die naar haar werk gaat.
Ontbijt: de geuren van geroosterd brood, kersenjam, kruidige thee, zoete hagelslag, een friszure kiwivrucht. Ritselende krantenpagina's, de waan van de dag.
Tanden poetsen in een wolkje pepermuntgeur. De zachte wang van mijn jongste tegen de mijne: ochtendknuffel.
Zeeppoeder, frisser dan mijn wasgoed. Het monotone brommen van mijn wasmachine. De muffe lucht van een volle stofzuigerzak, het zoemen van mijn stofzuiger. De geur van citroenen in mijn ecologische schoonmaakmiddel, het plonsen van een spons in warm water. Een rinkelende mobiele telefoon: weekenddienst voor de krant. Het ratelen van mijn toetsenbord.

De middag:

De scherpe geur van een aangebrande tosti, toch nog lekker na verwijdering van het zwarte deel. Een gillend kind in de speeltuin achter ons huis. Het starten en grommen van de auto. Zoef, een passerende trein. Ruisende wind in bomen langs de rivier, klotsende golven op basaltkeien, net als honderd jaar geleden, bij jou in Hardinxveld. Ritselend gras, een mekkerend schaap. Ruimte.

De avond:

De geur van gebraden vlees die de huiskamer in waait, en van wijn in mijn glas. Gitaarspel van een huisgenoot. De lach en stemmen van vrienden. Daarna: alleen nog de stem van mijn man, en buiten de krassende roep van een overvliegende reiger. De stilte van de slaap. Een krakende traptree: een dochter komt thuis. Ik ben weer wakker.

Groet!
Anne Marie

Een dag in geuren en geluiden

Ik hou van de geur van paardenlijven, die ik associeer met kracht en warmte.

Hardinxveld, 7 augustus 1913

Beste Anne Marie,

Leuke Winkel van Sinkel, de winkel die je bezocht. Nu moet je weten dat ik niet zo makkelijk geld uitgeef hoor. Ik koop alleen het hoognodige. Gebaksvorkjes bezitten wij niet eens.

Om jou te helpen je een voorstelling te maken van mijn leven, heb ik een schets in geuren en geluiden voor je gemaakt, van een willekeurige dag uit mijn leven. Wil jij dat een volgende keer ook eens doen, van een dag uit jouw leven? Onze dagen bestaan tenslotte niet uit louter woorden, maar ook uit zintuiglijke indrukken.

De ochtend:

Hanengekraai en het koeren van duiven op mijn dak. Een blaffende hond op de dijk, het ratelen van karrenwielen. De geur van rook en brandend aanmaakhout als ik mijn kolenkachel aansteek - in de winter - in de zomer de geur van petroleum als ik mijn ketel op het oliestel zet. De reuk van verse koffiebonen in mijn molen. Het mekkeren van mijn geit, de geur van geitenmelk. De friszoete geur van geschilde wilgenstokken in de hoepelmakerij van Arie. Paardenmest op de dijk, waar mussen nog een paar onverteerde haverkorrels uit pikken. De geur van paardenlijven als de groentenboer en de kolenboer met hun wagens passeren.

De middag:

De geur van verse knobbelbonen in mijn pan, ruikend naar zomer. De pittige lucht van gebakken spek. Als ik mijn borden en pannen was: geschaafde sunlightzeep, fris en welriekend.
Boenwas brengt de geur van eucalyptus in mijn neusgaten, wanneer ik mijn meubelen poets. En dan: de geur van een regenbui op de aarde van mijn moestuin. De zang van een merel. De kattaklop van een gallopperend paard op de dijk. Koffiebonen, gekookte geitenmelk. De prikkelende geur van vaders kolenvuur in zijn smederij. Het bosje lathyrus bij moeder op tafel, zoet en fris. Het klang klang van de koperslager die bij hem in dienst is: hij geeft vorm aan een ketel.

De avond:

Kaas, roomboter en vers brood, geuren die mijn eetlust opwekken. Zure zult, zurig en kruidig. Het tikken van mijn breinaalden. Een bries door het open raam die geuren van een passerende hooiwagen meebrengt. De zang van een lijster. Havermoutpap voor het slapengaan, met geuren van graan en melk. Het ritselen van onze gesteven lakens. In de verte een uil die roept: oehoe. De geur van kampoerfoelie onder het open slaapkamerraam, het zoemen van een mug. Klets!

Het was een mooie dag.

Je liefhebbende Plonia

Nostalgie op enkele vierkante meters

Ottoland, 2 augustus 2013 

Het leven van weleer: Sunlight zeep, blauwsel,
stijfsel, oude blikken en voorwerpen van emaille.

Hey Plonia,

Ik weet niet hoe ik de suffragettes van de 'eerste feministische golf' moet beoordelen. Ik heb wel begrepen dat ze - in mijn ogen - soms wat doorsloegen. Ergens las ik dat een groep Engelse suffragettes in 1913 een keer met boksbeugels en ploertendoders naar het huis van de premier in Downingstreet trok. Ze vochten met agenten, van wie er verscheidene gewond raakten. Niet zo vreemd als er dan een paar in een gevangenis terechtkomen.

Fanatici

Het is de vraag hoe het met rechten voor vrouwen zou zijn gegaan zonder dergelijke acties. Meestal roepen fanatici eerder weerstand op dan dat ze iets bewerkstelligen, is mijn indruk. Maar dat er vrouwen waren die hun nek uitstaken, dat vind ik bewonderenswaardig. De suffragette over wie jij me schreef hadden ze best wat netter mogen behandelen, dat ben ik met je eens.

Geld uitgeven

Ik was je nog een antwoord schuldig op jouw vraag naar het verloop van de recessie bij ons. Daarover bereiken ons tegenstrijdige berichten. Het laatste wat ik hoorde is dat de werkloosheid in Europa afneemt, dus vanmiddag ben ik maar eens wat geld gaan uitgeven. Waaruit je kunt opmaken dat het met ons zo slecht nog niet gaat.

Ik kocht een paar oude gebaksvorkjes in een winkel waarin jij je thuis zou voelen, op Dorpsstraat 64 in Hoogblokland. Elke vrijdag en zaterdag kun je er snuffelen tussen spullen uit, wat wij noemen, 'grootmoeders tijd'. Alsof mensen in jouw tijd als grootmoeder werden geboren...

Hieronder nog twee foto's:

Liefs,
Anne Marie