Doodshemd voor mijn kind

Het kinderdoodshemdje dat moeder me gaf.

Hardinxveld, 30 juni 1912

Dag Anne Marie,

Nu heeft moeder me toch iets gegeven... Ik ging bij haar langs om een krop andijvie te brengen die bijna ging doorschieten op het land. Ze riep me bij haar linnenkast en gaf me een klein, wit jakje in handen. Het was opgevouwen, dus aanvankelijk wist ik niet waar ik aan moest denken. 'Dit is voor jou', zei ze. 'Na de geboorte van jouw zus Neeltje heb ik het niet meer nodig gehad.' Ik vouwde het uit en zag wat het was: een kinderdoodshemdje. Moeder vertelde: 'Ik heb het gemaakt in 1887, kort voordat Neeltje werd geboren. Het is het zesde doodshemdje dat ik voor een baby heb genaaid. De eerste vijf heb ik moeten gebruiken, dat weet je. Ik dacht: ik geef het aan Plonia, want een doodshemdje maken is geen vrolijk werk.'

Kindersterfte

Wil je wel geloven dat er tranen in mijn ogen sprongen? Terwijl moeder koffie zette, heb ik het jakje uitgespreid op de tafel voor mij. Het is van mooie katoen, met een kantje langs de hals. Ik heb besloten dat mijn kind dit gewoon gaat dragen. 't Is te mooi om het te bestemmen voor een donker kistje onder de grond. Gelukkig sterven er nu, na 1900, al minder kinderen dan voor de eeuwwisseling. Dat las ik pas in de krant.

Mevrouw Kool-Smit

Je vroeg me in jouw schrijven of ik begrijp dat je liever buitenshuis werkt dan thuis. Nee, geenszins. Maar ik kan me ook geen voorstelling maken van jouw werk. En van jouw huishouding evenmin. Die mevrouw Kool-Smit waar jij over schreef vond dat vrouwen in een isolement zaten. Dat geldt voor mij niet hoor. Ik heb aanspraak genoeg! De bakker, de marskramer, de kruidenier, de scharensliep, mijn broers en zussen, de buurvrouwen, mijn man Arie, mijn ouders; de hele dag door spreek ik mensen. Mevrouw Kool-Smit hoeft zich over mij geen zorgen te maken.

Uw liefhebbende,
Plonia

De laatste huisvrouw

Volgens een onderzoek van Philips uit 1966 had 82
 procent van de vrouwen (heel) veel plezier in
huishoudelijk werk. Tsss...

Ottoland, 27 juni 2012

Hoi Plonia,

Wat een gedoe met die po van jou. Jouw verhaal doet me denken aan mijn kampeervakanties. In onze tent hebben we altijd een oranje emmertje dat 's nachts in geval van nood gebruikt kan worden. Dat moet ik dan 's morgens leeg gaan gieten in een toilet. Ik ken mensen die zich bekeken voelen met zo'n toiletemmer. Daar heb ik nou helemaal geen last van. En met zo'n ochtendwandelingetje is ook niks mis.

Hollandse huisvrouw

In verband met onze uitwisseling van ervaringen ben ik het boek 'Vrouw des huizes' aan het lezen. Het is geschreven door Els Kloek en draagt als ondertitel 'Een cultuurgeschiedenis van de Hollandse huisvrouw'. Uit dit boek blijkt dat Nederlandse huisvrouwen vanaf de middeleeuwen in het buitenland bekend stonden vanwege hun bazigheid, ondernemingszin, bewegingsvrijheid, huiselijkheid en properheid. Een Duitse theoloog schreef in 1687: 'Hier kraait de hen en mag de haan alleen maar kakelen'.

Maar... in de negentiende eeuw veranderde dat beeld. Een lid van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen schreef in 1820: 'Voor de vrouw is er in alle maatschappelijke rangen niet meer dan ééne loopbaan. Alle vrouwen hebben slechts ééne bestemming: namelijk vriendinnen, echtgenooten, moeders en opvoedsters te worden.' En in het boek 'De huisvrouw' uit 1866 staat dat het huishouden de 'eigenlijke bestemming' van de vrouw is. Zelfs feministen van rond 1900 zagen het huishouden en moederschap als 'de natuurlijke taak' van vrouwen. In die tijd leef jij dus. En ik ben wat dat betreft niet jaloers op jou. Hoewel ik tegelijkertijd jouw rust en toewijding bewonder. Door alle vrijheid en keuzes die ik heb, wil en moet ik veel. Da's af en toe vermoeiend.

In 1967 schreef de feministe Joke Kool-Smit dat vrouwen vanzelf een fatalist worden, omdat alles in hun leven gericht lijkt op het huwelijk en de zorg voor kleine kinderen. Ze zag de huisvrouw in haar tijd als 'iemand die van tevoren niet uitmaakt hoe hij het leven te lijf zal gaan, maar iemand die afwacht wat er gaat gebeuren en dan zijn houding bepaalt'. Je zou dat natuurlijk ook een kwaliteit kunnen noemen, zo'n ontspannen houding.

Gelukkiger

Of vrouwen gelukkiger worden van emancipatie vond Joke niet belangrijk. Het ging haar erom dat vrouwen de vrijheid kregen om uit hun isolement te komen en mee te doen aan het maatschappelijk leven.

Ik kan je zeggen: zes jaar lang was ik noodgedwongen fulltime moeder en huisvrouw. Toen ik weer was gaan werken zei mijn man: 'Je bent aangenamer gezelschap geworden'. Dat vond ik zelf ook. Mijn wereld was zes jaar lang veel te klein geweest.

Plonia, ik zou jouw wereld heel graag eens bezoeken. Maar ik zou er na een paar weken ook weer weg willen. Begrijp je dat?

Liefs,
Anne Marie

Zwangerschapskwaaltjes

Ik heb mijn nachtspiegel nu elke nacht nodig.

Hardinxveld, 25 juni 1912

Beste Anne Marie,

Je vroeg hoe het met mijn zwangerschap gaat. Welnu, dat zal niet anders zijn dan honderd jaar geleden of honderd jaar later. Ik ben daaglijks moe en moet vaker plassen. Het was juist zo heerlijk dat ik 's morgens geen nachtspiegel hoefde te legen de laatste tijd. In de winter ga ik 's avonds niet altijd door het donker en de kou naar onze plee in de achtertuin; dan moet ik dus meestal de pot gaan legen 's morgens. Maar in de zomer is dat een ander verhaal. Alleen: nu moet ik elke nacht een keer uit bed om mijn blaas te legen. Ik heb maar wat extra stukjes krantenpapier gesneden deze week.

Huilbui

Gisteren had ik ineens een huilbui. Dat zal ook wel met de veranderingen in mijn lijf te maken hebben. En met de aanstaande verhuizing. Over ruim drie weken is het al zover. Ineens viel het naderende afscheid van de plek die me in een paar maanden al zo vertrouwd is geworden me zwaar. Mijn moestuin: ik heb alles voor niets gezaaid en geplant! Gelukkig heb ik al bessen, andijvie en sla kunnen oogsten. En aardbeien. En bij het nieuwe huis horen ook een boomgaard en moestuin. Maar de moestuin daar staat vol met onkruid. Sommige groenteplanten kan ik misschien mee laten verhuizen.

Arie blijft maar praten over de plannen die hij heeft voor een eigen hoepmakerij. Hij heeft al een buigmachine gekocht. De kelder bij het nieuwe huis is groter, daar ben ik blij mee. We kunnen er straks goed onze oogst bewaren. Al zal ik nog hard moeten werken om de moestuin op orde te krijgen.
Verder moet ik je vertellen dat er vorige week in de krant stond dat zes vrouwen een Hardinxveldse afdeling van de Nederlandse Bond voor Vrouwenkiesrecht willen oprichten. Nu, ik heb echt geen tijd om mijzelf daarmee bezig te houden hoor!

O ja, ik vond het erg leuk om te zien dat het huis van mijn zus Neeltje er nog staat. Bedankt voor de foto.

Je liefhebbende,
Plonia

Het huis van Neeltje

Het huis van Plonia's zus Neeltje is in 2012 een beetje
scheef gezakt. Het staat op Kerkweg 80, in 1912 de
Achterdijk genoemd.

Ottoland, 23 juni 2012

Hey Plonia,

Wat goed dat jij je moeder hebt uitgehoord over jouw grootvader Izaak. Ik heb ook weer wat speurwerk gedaan. Om te beginnen ben ik in het huis geweest waar jouw zus Neeltje woont! Het was niet moeilijk om me voor te stellen hoe jullie daar af en toe samen koffiedrinken en de dorpsroddels bespreken. O nee, jullie roddelen natuurlijk niet.

Je raadt nooit wie er in 2012 in Neeltjes huis woont. Haar jongste zoon, Jan de Kok. Hij heeft dezelfde naam als zijn vader en is de negentig al gepasseerd. Een soort wandelende tijdmachine, iemand die zo oud is. Hij herinnert zich jou nog wel. 'Ja, Ploon, die kwam hier wel eens', zei hij. En hij vond het prima dat ik zijn huis op de foto zette. Aan de achterkant van het huis is de ruimte waar zijn vader - jouw zwager Jan de Kok dus - zijn hoepelmakerij had. Direct achter de woning stroomt het riviertje De Giessen waarover hij zijn wilgentenen vervoerde.

Verder heb ik gezocht naar de huwelijksakte van Izaak Weppelman en Maatje Kramer. Wat je moeder vertelde klopt allemaal. De deftige namen van Maatjes rijke eerste man staan in de akte vermeld. Verder staat er dat Izaak in Veenendaal woonde. De twee gingen samen in Scherpenzeel (Gelderland) wonen. Opvallend dat Maatje Kramer acht jaar ouder was dan Izaak. Maar ja, in een tijd waarin echtelieden om de haverklap stierven, kon je natuurlijk niet kieskeurig zijn.

Hoe gaat het met je zwangerschap? Hopelijk heb je niet al te veel last van kwaaltjes.

Groetjes,
Anne Marie

Stamboomonderzoek bij de koffie

Onder de koffie heb ik moeder uitgehoord.

Hardinxveld, 20 juni 1912

Beste Anne Marie,

Zeer geheimzinnig dat die archivaris van het Archief Eemland mijn grootvader niet kon vinden! Door alle geheimen en vragen die met mijn grootvader Izaak Weppelman zijn verbonden, begin ik jouw onderzoek naar hem toch wel spannend te vinden. Eerst voelde ik enige weerstand, omdat zijn naam is verbonden met de voorechtelijke zwangerschap van mijn grootmoeder Maatje. Maar mijn nieuwsgierigheid wordt steeds groter.

Toen vanmorgen mijn moeder op de koffie kwam, heb ik haar een speculaasje gepresenteerd en ben over Izaak begonnen. De koffie smaakte me trouwens niet. Dat komt vast door mijn zwangerschap.

We spraken dus over Izaak. Moeder vertelde dat hij twee keer getrouwd is geweest. Zijn tweede vrouw heette ook Maatje. Haar achternaam was Kramer. Toen Izaak in 1856 met haar trouwde was ze 42 jaar. Izaak was 34 jaar. Tussen de twee huwelijken van Izaak zitten tien jaren. Zijn eerste Maatje, mijn grootmoeder, overleed al drie jaar na hun huwelijk.

Krankzinnigenhuis

Izaak was wever, koopman en voerman. Voor Maatje Kramer was Izaak de derde echtgenoot. Haar eerste twee mannen overleden. De eerste heette Johan Beatus Brantsen Cuaneus, was de zoon van een wethouder uit Leiden en heel rijk. Ik heb die namen opgeschreven, anders had ik het niet kunnen onthouden. Die Cuanues moest op een gegeven moment worden opgenomen in het stadskrankzinnigenhuis in Dordrecht. Haar tweede man heette Adrianus Johannes Baars. Met hem woonde ze in Scherpenzeel. Hij overleed al na vier jaar huwelijk. Met zijn tweede Maatje heeft Izaak moeilijke jaren doorgemaakt, zei moeder. 'Ze was aan het einde van haar leven niet meer goed bij haar verstand, dus Izaak moest alles voor haar regelen', vertelde ze. Hij kreeg het beheer over haar bezittingen. Toen Izaak in 1886 overleed, was Maatje Kramer nog in leven. Wat er toen met haar is gebeurd, wist mijn moeder niet. Wat een verhaal vind je niet?

Ik heb natuurlijk niet gevraagd naar de geboorte van mijn vader, twee jaar voordat Izaak met zijn eerste Maatje trouwde. Daar durf ik echt niet over te beginnen. Bovendien: als mijn moeder er iets over zou weten, zou ze het vast niet vertellen. De schande is te groot. Zullen we de toedracht van die geschiedenis ooit achterhalen?

Uw liefhebbende,
Plonia

Izaak is kwijt

Ottoland, 19 juni 2012

Plonia,

Wat ik gisteren vergat te vertellen: ik kreeg een bericht van het Archief Eemland in Amersfoort. De archivaris  schrijft:

'Helaas is uit de bevolkingsregisters van Woudenberg 1850 niet op te maken of Gerrit Cornelis Weppelman een biologische zoon is van Izaak Weppelman. Het vreemde is zelfs dat Izaak in de volkstelling van 1850 te Woudenberg niet meer voorkomt. Mogelijk is hij overleden of vertrokken.'

Vind je dat niet raar? Ik weet dat hij in 1850 nog niet overleden was. Ik heb een kopie van zijn overlijdensakte. Hij overleed op 11 oktober 1886 in Veenendaal. In 1846 trouwde hij in Woudenberg met de moeder van jouw vader, Maatje Veldhuizen. Kun jij je moeder misschien een keer wat vragen stellen over jouw opa?

Overigens kreeg ik ook een bericht van de archiefbeheerder van Hervormd Woudenberg. Hij gaat zoeken in notulen van kerkenraadsvergaderingen of er iets in staat over Maatjes voorechtelijke zwangerschap. Hij hoopt me half juli te informeren over 'de stand van zaken met betrekking tot het onderzoek.'

Groet!
Anne Marie

Zoete herinneringen

Samen met mijn zusje in het bed van opa en oma, die woonden
op de plek waar jij nu gaat wonen.

Ottoland, 18 juni 2012

Hoi Plonia,

Wat bijzonder om je familie zo dichtbij te hebben. Ik heb maar één zus. Als ik bij haar op bezoek wil, zit ik drie kwartier in de auto.

Ik ben blij dat de koop van jullie nieuwe huis rond is. Nu kan ik tenminste vertellen dat ik die plek heel goed ken. Een tante heeft er gewoond, en mijn oma woonde er naast. De hoepmakersschuur waar Arie zijn bedrijf gaat beginnen, verbond het huis van mijn oma met het huis waar jij gaat wonen. Ik heb goede herinneringen aan die plek. De notenboom zorgde 's zomers voor schaduw en deelde in het najaar noten uit. In de bijkeuken van mijn oma rook het naar groene zeep. Als mijn ouders 's avonds bij mijn opa en oma op visite gingen, werden mijn zusje en ik na de koffie in het grote bed van opa en oma gelegd. Een feest, samen in zo'n groot bed.
Na afloop van het bezoek werden wij, zwaar van de slaap, weer uit bed getild. Mijn oma vond dat zielig, wij vonden het best. Ik weet nog hoe ik vanuit mijn zitje achter op de fiets de lichtjes in de huizen voorbij zag glijden. En hoe ik luisterde naar de stemmen van mijn ouders, met mijn hoofd tegen de rug van mijn vader. Hun stemmen klonken als het rustgevende murmelen van een beek.

Toen ik een jaar of zeven was, bedachten belangrijke heren dat er op de plek van het huis van mijn oma en tante - van jouw toekomstige huis dus - een bankgebouw moest komen. De huizen werden afgebroken, de notenboom omgehakt, de moestuin van mijn opa weggevaagd. Op de plek waar ik diverse keren samen met mijn zusje in slaap viel, staan nu bureaus waar Rabobankmensen de hoogte van mijn hypotheekrente berekenen.

Plonia, de keuze voor jullie toekomstige huis bepaalt mijn jeugdherinneringen!

Hartelijke groet,
Anne Marie

Gezellige familie

Mijn zus Neeltje met haar kleine.

Hardinxveld, 15 juni 1912

Beste Anne Marie,

Wat ziet de Rivierdijk er merkwaardig gestreept uit in jouw tijd. Vinden jullie dat mooi? Ik zie wel dat de dijk niet stoffig of modderig is, dat is natuurlijk prettig. En die auto's, ik ben blij dat ik daar niet in hoef te stappen. Nu houd ik helemaal niet van auto's, ook niet van die uit mijn eigen tijd, maar bij jullie zie ze er nog vreeslijker uit.

Huis gekocht

Laat ik je eerst vertellen dat Arie het huis op Rivierdijk B545 heeft gekocht. Over een maand gaan we verhuizen. Ik vind het spannend maar toch ook leuk. Het huis is groter dan de woning waarin we nu leven. In de slaapkamer is veel ruimte voor een wieg. Zal ik mijn vader vragen om een wieg van smeedijzer te maken? Of mijn broer Pieter, hij is ook smid. Nee, Pieter vraag ik het niet. Hij heeft genoeg aan zijn hoofd, met een kind en zonder vrouw. Al tweemaal heeft hij een vrouw verloren. Zijn zoon Gerrit brengt hij groot met hulp van zijn huishoudster Aartje.
Je vroeg wat voor boom er achter het huis staat. Dat is een notenboom. In het najaar kan ik mijn eigen noten rapen!

Vanmiddag ben ik bij mijn zus Neeltje op bezoek geweest. Haar dochtertje Lena is zo'n schatje. Ze stapt al parmantig rond. Neeltje had een wieg van wielgentenen, met prachtig geborduurde lakentjes erin, met heel fijn gehaakte randjes erlangs. Neeltje is erg handig met naald en draad. Ze is net als ik getrouwd met een hoepmaker: Jan de Kok.

Broers en zussen

Wonen jouw broers en zussen ook bij jou in de buurt? Ik ga graag bij mijn familie op bezoek, voor een praatje en wat gezelligheid. Mijn oudste broer Izak is getrouwd met Geertruida Verhoef en woont aan de Nieuweweg. Martinus is getrouwd met Corstiana de Stigter. De man van mijn zus Maartje heet Thomas Vermeer. Maartje en Thomas hebben al twee kinderen. Dan is er nog Han, die officieel Johannes heet. Hij is getrouwd met Pieternella Breur en heeft een dochter die ook Plonia heet. De familie is nu zo groot dat we zelfs in de woonkamer van ons nieuwe huis niet allemaal zouden passen.

Ik groet je hartelijk,
Plonia

Het verhaal van een huis

Een stuk van de Peulenstraat in 2012 - bij jou Rivierdijk - met helemaal links
de plek waar jouw huis staat.

Ottoland, 13 juni 2012

Kijk Plonia,

Om jou te laten zien hoe in mijn tijd de plek eruit ziet van het huis waar jij woont, heb ik er een foto van gemaakt. Op de plaats van het huis helemaal links woon jij. Bij jullie is dat Rivierdijk 403b, bij ons is het Peulenstraat 31. Het huis dat er in 2012 staat is gebouwd in 1936. Je herkent waarschijnlijk niets van de locatie en straat. Bij jou is de dijk onverhard, er staan geen auto's geparkeerd en de straatverlichting bestaat uit gaslantaarns die 's avonds met de hand worden aangestoken. Hoewel ik op oude foto's van Hardinxveld zie dat die lantaarns lang niet overal staan.

Grote boom
Spannend dat jullie misschien een ander huis gaan kopen! De dijkwoning op de foto die je stuurde ziet er leuk uit. Ik bedacht dat de keuze van jou en Arie enorme impact heeft. In het huis dat jullie gaan kopen - of het nu dit huis wordt of een ander - worden straks jullie kinderen geboren, komen later jullie kleinkinderen op bezoek, ontstaan de herinneringen van een hele familie. Die grote boom op de foto, als dat een kastanjeboom is, zullen je klein- en achterkleinkinderen er straks kastanjes rapen. Of is het een notenboom? Gaan jullie een geitje houden om het gras op de dijk kort te houden? Dan drinken jullie kinderen later misschien geitenmelk. En vertellen zij hún kinderen over pakweg dertig jaar hoe lekker dat was, of hoe vies. Heb jij ook dat je bij sommige huizen automatisch verhalen gaat bedenken?

Helaas bouwen ze in mijn tijd veel huizen zonder karakter. Ze zijn liefdeloos uit de grond gestampt, om er snel en veel aan te verdienen. Het zijn geen panden die inspiratie bieden voor mooie verhalen. Aan de andere kant: de huizen in mijn eeuw voldoen wel aan allerlei eisen. Bij jullie kunnen mensen nog ziek worden vanwege slechte isolatie of schimmels op de muren. Het is in elke tijd hetzelfde: je kunt beter bij de rijkere mensen horen.

Schrijf je me snel of jullie het huis gekocht hebben?

Daag,
Anne Marie

Huis kopen

Het huis dat Arie wil kopen staat op Rivierdijk B545.
 Je ziet de voordeur.

Hardinxveld, 11 juni 1912

Beste Anne Marie,

Nu moet ik je toch eerst iets vertellen. Weet je nog dat je mij op 21 april een foto stuurde van een paar huizen aan de Rivierdijk? Je schreef erbij dat het stuk dijk in 2012 Peulenstraat heet. Daarna antwoordde ik je dat Arie het erover had om de woning naast het meest rechtse huis op die foto te kopen. Hij had gehoord dat de bewoner zou gaan verhuizen. Nu is het zo ver: het staat te koop. Arie heeft met familie en de bank gepraat om geld te lenen. Het huis staat onderaan de dijk en er is een grote schuur bij, waar hij een eigen hoepelmakerij zou kunnen beginnen. Ik word zenuwachtig als ik denk aan de schuld die we ervoor moeten maken.

Waarover ik het ook nog met jou wil hebben: maak je het niet te gek met al jouw epistels over mij? Dat je nu ook al over mij hebt geschreven voor de historische vereniging in mijn dorp, dat is echt wat overdreven. Ik ben maar een gewone vrouw, dat weet je toch? En ik treed helemaal niet graag op de voorgrond.

Over de foto van jullie ondergoed ben ik echt verbaasd. Het lijkt wel poppenondergoed. 't Heeft letterlijk niet veel om het lijf. Wat een armoe! Dan ben ik toch blij met mijn eigen kleding. Ik voel me dankbaar dat ik in mijn eigen tijd mag leven.

Honger

Je vindt dat er veel regels zijn in mijn tijd en dat ik onderdanig moet zijn. Ik kan je vertellen: sinds ik getrouwd ben voel ik mij juist bevrijd. Alsof ik een juk heb kunnen afgooien. Je hebt er denk ik geen idee van hoe het kan zijn om dienstbode te zijn. Ik schreef je er al eerder iets over.
Wat ik je nog niet vertelde: er waren mevrouwen die je zo weinig mogelijk te eten gaven, uit zuinigheid. Ik herinner mij mevrouw Den Dikken. Ze kwam op de keldertrap zitten als ik de rotte appels uit de appelvoorraad moest halen; ze was bang dat ik een appel zou stelen. Op een dag had ik zo'n honger dat ik, toen ze even niet oplette, een appel in de buidel onder mijn rokken heb verstopt. Later voelde ik me daar schuldig over.
Deze mevrouw controleerde ook regelmatig mijn schrobborstel. Als die niet genoeg was afgesleten, had ik niet hard genoeg geschrobd en werd ze boos. Tijdens de maaltijd moest ik altijd alleen in de koude keuken zitten, terwijl zij en d'r man boven bij de kachel aten. Je had ook goede mevrouwen hoor, gelukkig wel. Maar eigen baas zijn, dat is toch wel het mooist.

Ik wens jou een goede week, ook al werk jij wel voor een baas.

Een groet van je overgrootmoeder,
Plonia

Beroemd maar onderdanig

Ondergoed uit 2012.

Ottoland, 8 juni 2012

Hey Plonia,

Je staat deze week in het blad van de Historische Vereniging Hardinxveld-Giessendam!

Ongeveer duizend Hardinxvelders lezen dat blad. Als je vandaag door Hardinxveld zou lopen, zouden mensen om je handtekening vragen! Ook omdat je eerder in allerlei kranten stond. Je bent beroemder dan de burgemeester, wedden?

Ondergoed

Ik zag dat je wel eens wilt weten hoe het ondergoed in 2012 eruit ziet. Ik heb een foto bijgevoegd. Pas heb ik jouw onderbroek uit 1912 gepast, die je achterkleindochter Marlise heeft nagemaakt. Ik moet zeggen: jullie zijn niet zuinig met de stof. Wij zouden er vier onderbroeken uit kunnen maken. Hier zie je foto's van het kledingproject 'Plonia op d'r sondags'. Of had je die al bekeken?

http://www.plonialoeve.com/p/kledingproject.html

Vrouwzijn in 1912

Wat apart dat de naamgeving van jullie kind zo vastligt. Het hele dorp verwacht dat Arie en jij het voorgeslacht zullen vernoemen. Dat bevalt me dus helemaal niet aan jouw tijd: dat er zoveel regels zijn. De dominee bepaalt hoe je moet geloven, je man bepaalt hoeveel geld je mag uitgeven, je hebt zelfs de handtekening van je man nodig als je bijvoorbeeld een bankrekening zou willen openen. Door het standsverschil moet je ook nog eens dubbel onderdanig zijn: aan je man en aan mensen die hoger staan in maatschappelijke rang. Wat doet dit met jouw zelfbeeld als eenvoudige vrouw? Ik zou zo graag eens een tijdje bij jou komen logeren om mee te maken hoe het is om vrouw te zijn in jouw tijd. Als eigenwijze vrouw uit 2012 zou ik regelmatig het puntje van mijn tong moeten afbijten.

Ik wens je een heel prettig weekeinde!

Liefs,
Anne Marie

Vrouwenpraatjes

Hardinxveld, 6 juni 1912

Dag Anne Marie,

Verwonderlijk dat jij het strijken met een kachelbout zo moeilijk vond! Je moet het gewassen en gesteven goed natuurlijk eerst vochtig maken. Daarvoor neem je een schaaltje met water, doopt je vingers erin en sprenkelt het over het wasgoed. Daarna rol je het vochtige wasgoed op en laat het een paar uur liggen. Dan dringt het vocht goed in alle vezels door. En je moet natuurlijk géén roestige bout nemen.

Dat strijkijzer uit 2012 ziet er overigens uit als een luxe rijtuig. Daarmee vergeleken is mijn strijkbout maar een boerenwagen. Het leven van een huisvrouw moet in jouw tijd heerlijk comfortabel zijn.

Enge ziektes
Mijn zwangerschap begint steeds reëler te worden, nu ik langer overtijd ben. Door de veranderingen in mijn lijf moest ik gisteren weer denken aan de eerste keer dat ik ongesteld was. Ik beeldde me allerlei enge ziektes in, vroeg me af of ik uiteindelijk zou doodbloeden. Misschien was het een straf van God, zo dacht ik. Niemand had me op die eerste menstruatie voorbereid. Welnu, als ik dochters mag krijgen, zal ik hen vertellen wat het betekent als het hen vergaat op de wijze der vrouwen.

Als ons kind een jongetje wordt, noemen we het naar de vader van Arie; dat is gebruikelijk. Dan wordt het dus Willem. Als het een meisje wordt, kiezen we waarschijnlijk voor de naam Annigje. Zo heet Aries moeder. Mijn moeder is al vaker vernoemd. Hoe doen jullie dat met naamgeving van kinderen?

Ondeugende vraag
Ik heb een ondeugende vraag. Jouw nicht, mijn achterkleindochter Marlise, maakt mijn ondergoed na. Ik begrijp uit jullie verhalen op dit blog dat Marlise en jij veel plezier beleven aan het kledingproject. Maar hoe ziet jullie ondergoed er eigenlijk uit? Daar ben ik toch wel nieuwsgierig naar geworden.

U hartelijk groetend,
Plonia

Strijkijzeronderzoek

Ik heb een strijkijzeronderzoek voor je
gefilmd. De link staat hieronder.

Ottoland, 4 juni 2012

Ha Plonia,

Gefeliciteerd met je zwangerschap! Ik voel me vereerd dat je mij er al over scrheef. Nu realiseer ik me pas dat je maar ruim drie jaar ouder bent dan mijn oudste dochter: 22. En over negen maanden staat jou al zoiets groots als het moederschap te wachten.

Straks is niet meer je eigen geboortedatum, maar die van je kind het rekenkundig uitgangspunt van je leven. Dan bestaat je leven uit twee delen: het deel vóór en het deel ná die datum.

Je vroeg me iets te schrijven over de gezondheid van je kind. Maar over jouw persoonlijke toekomst ga ik niets zeggen hoor. Ik leef in het heden, net als jij.

Kreukels
Iets heel anders: het afgelopen weekeinde heb ik geprobeerd te strijken op z'n negentientwaalfs. Wat viel dat tegen zeg. Hoe weet jij nou bijvoorbeeld wat de goede temperatuur is? Zo'n oude strijkbout heeft maar drie standen: te koud, te heet en iets ertussenin. Ik vond het moeilijk. Alsof ik grind moest harken met een vork, zoiets. De kreukels kreeg ik er niet goed mee weg. En omdat de bout zo oud is, was hij ook nog roestig geworden. Mijn witte kussensloop werd helemaal bruin.

Filmpje strijkijzeronderzoek
Ik heb een filmpje voor je gemaakt! Kijk maar:

Groetjes,
Anne Marie

In verwachting

Mijn moeder Plonia Dubbeldam en mijn vader Gerrit
Weppelman. Deze foto is vorig jaar gemaakt, toen
ze veertig jaar getrouwd waren.

Hardinxveld, 1 juni 1912


Beste Anne Marie,

Het is spannend dat je verder onderzoek doet naar de ouders van mijn vader. Zelf ga ik er van uit dat grootvader Weppelman mijn echte grootvader was. De ouders van mijn vader leven allebei niet meer. Ik kan hen niets meer vragen, als ik het al zou durven.

In verwachting
Er is momenteel iets anders dat me veel meer bezighoudt. Ik denk dat ik in verwachting ben!
Jij bent, na Arie, de tweede die het hoort. Dus je moet er verder nog maar niet over praten.

De hele dag door denk ik eraan. Ben ik over negen maanden moeder? Wordt het een jongen of een meisje? Blijft het in leven? Mijn moeder verloor vijf keer een kind, al voordat het een jaar was geworden. O, wat zou ik graag een antwoord hebben op deze vragen. Bij het strijken, bij het aardappels schillen, bij het onkruid wieden, steeds denk ik aan pasgeboren kindertjes. De gedachte dat het ook mis kan gaan, duw ik steeds weg. Stel je toch voor dat er straks zo'n klein wezentje bij ons in een wieg zal liggen...

Ik dacht: jij leeft in 2012, dus jij weet of ik een gezond kindje zal krijgen. Kun jij me niet iets meer vertellen? Dat zou me zo geruststellen!

Je liefhebbende,
Plonia