Ottoland, 31 mei 2012
Hoi Plonia,
Het onderzoek naar de ouders van jouw vader krijgt een vervolg. Ik heb contact gezocht met het Archief Eemland. Archieven die de geboorteplaats van jouw vader betreffen worden daar bewaard. De vraag of Izaak Weppelman de biologische vader van Gerrit Weppelman was, blijft me bezighouden.
Uit gegevens over volkstellingen schijn je soms iets te kunnen opmaken. Van de hervormde kerk in Woudenberg weet ik al dat er bij de doop van jouw vader Gerrit in het doopregister niets is genoteerd over zijn vader. Bij zijn doop droeg Gerrit nog de achternaam van zijn moeder (en jouw oma) Maatje Veldhuizen. Pas toen Maatje twee jaar later met Izaak Weppelman trouwde, kreeg jouw vader de achternaam Weppelman. Maar dat vertelde ik jou al eerder.
Binnenkort krijg ik antwoord van Archief Eemland in Amersfoort. Zodra ik wat hoor, laat ik het je weten!
Hartelijke groet,
Anne Marie
Niet langer een kind
 |
| Mijn oude beer en een popje met porseleinen hoofd en handjes. |
Ha Plonia,
Het raakt me dat jij als twaalfjarige zes dagen in de week voor een strenge mevrouw moest sloven. Je was nog maar een kind!
Jij werd twaalf in 1901, ik werd dat in 1980. Nog geen tachtig jaren van verschil, maar de afstand lijkt onoverbrugbaar. In gedachten zie ik je thuiskomen na je eerste werkdag. Gaf je een schop tegen je springtouw en tol, omdat je veel te moe was om ermee te spelen? Realiseerde jij je dat je kindertijd voorgoed voorbij was? Of was je trots omdat je nu bij de grote vrouwen hoorde?
Beer
Een pop of beer had je waarschijnlijk niet. Toen ik zelf twaalf was, voelde ik nog altijd vertedering voor mijn beer. Ook al vond ik mezelf daar eigenlijk te groot voor. De grote-mensenwereld kwam dichterbij, maar ik hoefde er nog niet in.
Ik heb nog eens goed naar oude foto's gekeken. Daarop zie ik vrouwen en meisjes staan in lange rokken, met witte schorten voor. Óók de meisjes die er uitzien als kinderen moesten al hele dagen schrobben en poetsen. Na het vertrek van de fotograaf keerden ze niet terug naar een hinkelspel of klaslokaal, maar naar een wastobbe, een aanrecht of een mand met naaiwerk. Ik hoop maar dat ze onder het werk nog wel eens konden giechelen met elkaar. En dat hun moeders hen af en toe nog een beetje verwenden thuis.
Groet,
Anne Marie
Strijkijzers en dienstbodes
 |
| In de zomer verwarm ik mijn strijkbouten op mijn petroleumstel. |
Beste Anne Marie,
Het is bijzonder om te zien hoe jij als achterkleindochter op zoek bent naar spullen uit mijn tijd. Maar je moet je niets laten wijsmaken door allerlei deskundigen. Want soms is het leven eenvoudiger dan je denkt: ik heb twee heel gewone strijkbouten van massief ijzer. In de winter verwarm ik die op de kachel, in de zomer op mijn petroleumstel. Terwijl het ene opwarmt, gebruik ik het andere. De onderkant haal ik altijd eerst over een oude doek of krant, om er zeker van te zijn dat het roet dat zich vormt tijdens het opwarmen niet op mijn schone goed terechtkomt. Je hebt wel een doek nodig om het ijzer op te pakken; ook het handvat wordt warm! Ik leg het allemaal maar even uit, want in jouw tijd weten de mensen niet zoveel. Nu ja, over 1912 bedoel ik.
Strenge mevrouw
Je vroeg hoe het leven als dienstbode mij beviel. Och mensen, wat kon dat zwaar zijn. Ik weet nog goed hoe ik als twaalfjarige begon bij een strenge mevrouw. Ze had deftige visite. Van pure zenuwen liet ik in de keuken een duur kopje op de stenen vloer vallen. Ik moest het terugbetalen van mijn eerste loon. Mijn loon was 1,50 gulden per week.
Soms zakte ik neer op het bed dat ik moest opmaken en drupten de tranen op mijn schort. Later trof ik betere mevrouwen. Maar hard werken was het altijd. Je kon het best een mevrouw hebben die de boel goed organiseerde, dat werkte veel prettiger. Veel dienstbodes werken zeven dagen in de week, maar dat mocht ik gelukkig niet van mijn vader. De zondag is de rustdag.
En o, over strijkijzers gesproken: bij één mevrouw moest ik altijd strijken met een ijzer dat je vulde met kolen. Uit een deurtje aan de achterkant van het ijzer rolde er soms een uit. Dan kon je het goed opnieuw wassen. Wat een hekel had ik daaraan!
Ik groet je hartelijk.
Plonia
Verkeerde strijkbout
 |
| Mijn miskoop: een koperen strijkbout. Het schuifje aan de achterkant kan omhoog, dan kan er een heet stuk ijzer in. |
Hoi Plonia,
Na werktijd reed ik vandaag langs een nostalgisch winkeltje, waar ik op zoek ging naar spullen uit jouw wereld. Ik zag een lampetkan, emaille schalen, oude foto's en… een strijkbout. Dat is er een uit Plonia's tijd, dacht ik. De verkoopster verzekerde me dat hij werd verwarmd met kooltjes. Ik kocht hem.
Bij thuiskomst zag ik op internet dat ik een miskoop had gedaan. Het bleek een bout te zijn waar een stuk ijzer in werd gelegd dat op de kachel heet was geworden. Ik denk dat jij een bout gebruikt die wordt verwarmd met houtskooltjes. 's Zomers brandt jouw kachel niet eens, dus aan een apparaat dat moet worden verwarmd op de kachel heb je dan niks. Ik gebruik een elektrisch strijkijzer. Of eigenlijk gebruik ik bij voorkeur helemaal niets, om eerlijk te zijn.
Duurzaam
Wat leuk om te lezen over de papieren zakken, pannetjes en
kannetjes waarin jij je boodschappen haalt. Als je daar in 2012 mee zou
aankomen, zou de winkelier je uitlachen. Toch vind ik dat jullie het beter
doen. Wij praten veel over duurzaamheid. Daarmee bedoelen we dat je moet leven
op een manier die geen schade toebrengt aan de aarde. Een manier die eeuwenlang
op dezelfde manier is vol te houden. Nou, wij bezorgen generaties na ons een
uitgeputte en vervuilde aarde. Dus ik lach niet om jouw kannetjes, pannetjes en
papieren zakken.
Dienstbodes
Onlangs kocht ik een boek over het leven van dienstbodes omstreeks 1900. Het lijkt me een sloverig bestaan. Wil je me eens schrijven hoe jij dat hebt ervaren?
Liefs,
Anne Marie
Dienstbodes
Onlangs kocht ik een boek over het leven van dienstbodes omstreeks 1900. Het lijkt me een sloverig bestaan. Wil je me eens schrijven hoe jij dat hebt ervaren?
Liefs,
Anne Marie
Bij de kruidenier
Hardinxveld, 24 mei 1912
Dag Anne Marie,
Dus je vindt mij zo'n goede huisvrouw? Dat vind ik vleiend. Bij ons in Hardinxveld zijn we er trots op als onze bedoening er netjes uitziet.
Je vroeg naar verpakkingen. Welnu, wat wij gebruiken is heel eenvoudig: papieren builen. En als het nodig is brengen we van thuis een pannetje, kan of schaal mee. Ik doe de meeste boodschappen bij kruidenier Cornelis Hoogendoorn in de Peulenstraat. Hij heeft een prachtige winkel met ruime etalages. Zijn zaak behoort tot de betere kruidenierszaken in het dorp.
Verder kom ik vaak bij Jan Dukel in Giessendam. Zijn winkel is lang niet zo mooi, maar sommige producten zijn bij hem goedkoper. Bovendien: hij zit bij ons in de kerk, dus ik gun hem mijn centen.
Houten scheppen
Boven de toonbank bij Cornelis hangt een mooie draaglat met papieren zakken. Hij is een man die met zijn tijd meegaat; hij gebruikt houten en koperen scheppen om zijn waren - zoals soda, zout, stijfsel en grutten - in een buil te doen. Er zijn grote zakken voor een paar kilo soda en kleine puntzakjes voor een ons zwarte kussentjes of ulevellen. Cornelis doet in die kleine zakjes ook een ons thee of een paar muskaatnoten.
Bij Jan Dukel wordt alles nog met een schaal geschept: suiker, erwten, rijst en havermout. Als ik naar zijn winkeltje ga, neem ik een eigen schaal of pannetje mee. Jan schept de bloem uit de baal en haalt de strijkstok er over. Soms blijft er wat aan die stok hangen. Daarna kiept hij de bloem in mijn pannetje. Er komt geen verpakking aan te pas. Voor stroop heb ik een kannetje. Dat heeft aan de ene kant een oor en aan de andere kant een schenkgootje. Stroop haal ik altijd bij Cornelis, want Jan veegt gemorste stroop met zijn vinger van mijn kannetje en likt zijn vinger dan schoon. Vind je dat niet onfris?
Ouwe klomp
In allebei de winkels hangt een weegschaal boven de toonbank. Cornelis heeft een moderne, met koperen schalen en gewichten. Jan gebruikt gewassen biggels als gewichten. Dat vind ik niet erg hoor. Bij hem haal ik altijd mijn groene zeep. Die schept Jan in mijn emaille zeepbakje. Teuntje van de Kerkweg haalt haar zeep in een ouwe klomp, die hangt bij haar aan een spijker in het washok. Dat vind ik armoedig staan.
Ik heb een foto van de winkel van Cornelis bijgevoegd. Wat een ruime etalages hè?
Hoe is het weer bij jullie? Bij ons is het met 17 graden wat koel.
Uw liefhebbende Plonia
 |
| De kruidenierszaak van C. Hoogendoorn. |
Dus je vindt mij zo'n goede huisvrouw? Dat vind ik vleiend. Bij ons in Hardinxveld zijn we er trots op als onze bedoening er netjes uitziet.
Je vroeg naar verpakkingen. Welnu, wat wij gebruiken is heel eenvoudig: papieren builen. En als het nodig is brengen we van thuis een pannetje, kan of schaal mee. Ik doe de meeste boodschappen bij kruidenier Cornelis Hoogendoorn in de Peulenstraat. Hij heeft een prachtige winkel met ruime etalages. Zijn zaak behoort tot de betere kruidenierszaken in het dorp.
Verder kom ik vaak bij Jan Dukel in Giessendam. Zijn winkel is lang niet zo mooi, maar sommige producten zijn bij hem goedkoper. Bovendien: hij zit bij ons in de kerk, dus ik gun hem mijn centen.
Houten scheppen
Boven de toonbank bij Cornelis hangt een mooie draaglat met papieren zakken. Hij is een man die met zijn tijd meegaat; hij gebruikt houten en koperen scheppen om zijn waren - zoals soda, zout, stijfsel en grutten - in een buil te doen. Er zijn grote zakken voor een paar kilo soda en kleine puntzakjes voor een ons zwarte kussentjes of ulevellen. Cornelis doet in die kleine zakjes ook een ons thee of een paar muskaatnoten.
Bij Jan Dukel wordt alles nog met een schaal geschept: suiker, erwten, rijst en havermout. Als ik naar zijn winkeltje ga, neem ik een eigen schaal of pannetje mee. Jan schept de bloem uit de baal en haalt de strijkstok er over. Soms blijft er wat aan die stok hangen. Daarna kiept hij de bloem in mijn pannetje. Er komt geen verpakking aan te pas. Voor stroop heb ik een kannetje. Dat heeft aan de ene kant een oor en aan de andere kant een schenkgootje. Stroop haal ik altijd bij Cornelis, want Jan veegt gemorste stroop met zijn vinger van mijn kannetje en likt zijn vinger dan schoon. Vind je dat niet onfris?
Ouwe klomp
In allebei de winkels hangt een weegschaal boven de toonbank. Cornelis heeft een moderne, met koperen schalen en gewichten. Jan gebruikt gewassen biggels als gewichten. Dat vind ik niet erg hoor. Bij hem haal ik altijd mijn groene zeep. Die schept Jan in mijn emaille zeepbakje. Teuntje van de Kerkweg haalt haar zeep in een ouwe klomp, die hangt bij haar aan een spijker in het washok. Dat vind ik armoedig staan.
Ik heb een foto van de winkel van Cornelis bijgevoegd. Wat een ruime etalages hè?
Hoe is het weer bij jullie? Bij ons is het met 17 graden wat koel.
Uw liefhebbende Plonia
Tevreden huisvrouw
 |
| Eerst werden verpakkingen steeds mooier en kleuriger, nu juist steeds eenvoudiger, of eh... authentieker. |
Hey Plonia,
Bedankt voor de hooikist-tips uit jouw kookboek. Goed idee om het hooi ergens in te doen. Ik heb oude kussenslopen genomen in plaats van jute. Op internet zag ik dat je ook goed deeg kunt laten rijzen in een hooikist. Ik gebruik de mijne (eigenlijk een mand) niet vanwege gestegen petroleumprijzen hoor, maar om te ontdekken hoe het leven in jouw tijd was. Voor de lol dus.
Ik vind het mooi om te zien met hoeveel overgave jij in je huishouding bezig bent. Als ik jouw blogbericht lees over de keurige stapeltjes in je linnenkast en je tweets over de pudding die je maakt voor de zondag, de rabarberoogst uit je moestuin, de sokken die je aan het breien bent, de kool die je hebt ingemaakt, dan word ik bijna jaloers op jouw toewijding. Af en toe kan ik best genieten van iets huishoudelijks. Een brood bakken bijvoorbeeld, of kaarsen aansteken en een ovenschotel maken. Maar meestal is het werk thuis een noodzakelijk kwaad dat me afhoudt van andere bezigheden. Tevreden zijn met je huishouding als koninkrijk, dat lijkt me soms heel prettig.
Er zijn meer mensen die af en toe een soort heimwee voelen naar eenvoudiger tijden. Dat blijkt uit van alles. Moestuintjes zijn in de mode, zelf brood bakken is dat ook. Breien, dat wordt ineens weer gedaan, terwijl het jarenlang tuttig was. En jij zou lachen om de verpakkingen die we nu leuk vinden: ouderwetse bruine zakken. Terwijl we in staat zijn om prachtige pakjes te maken, met foto's in alle mogelijke kleuren. Zou je me eens willen schrijven hoe de verpakkingen in jouw tijd eruit zien?
Geniet van de zomer! En doe de groeten aan je humeurige buurman :- )
Bedankt voor de hooikist-tips uit jouw kookboek. Goed idee om het hooi ergens in te doen. Ik heb oude kussenslopen genomen in plaats van jute. Op internet zag ik dat je ook goed deeg kunt laten rijzen in een hooikist. Ik gebruik de mijne (eigenlijk een mand) niet vanwege gestegen petroleumprijzen hoor, maar om te ontdekken hoe het leven in jouw tijd was. Voor de lol dus.
Ik vind het mooi om te zien met hoeveel overgave jij in je huishouding bezig bent. Als ik jouw blogbericht lees over de keurige stapeltjes in je linnenkast en je tweets over de pudding die je maakt voor de zondag, de rabarberoogst uit je moestuin, de sokken die je aan het breien bent, de kool die je hebt ingemaakt, dan word ik bijna jaloers op jouw toewijding. Af en toe kan ik best genieten van iets huishoudelijks. Een brood bakken bijvoorbeeld, of kaarsen aansteken en een ovenschotel maken. Maar meestal is het werk thuis een noodzakelijk kwaad dat me afhoudt van andere bezigheden. Tevreden zijn met je huishouding als koninkrijk, dat lijkt me soms heel prettig.
Er zijn meer mensen die af en toe een soort heimwee voelen naar eenvoudiger tijden. Dat blijkt uit van alles. Moestuintjes zijn in de mode, zelf brood bakken is dat ook. Breien, dat wordt ineens weer gedaan, terwijl het jarenlang tuttig was. En jij zou lachen om de verpakkingen die we nu leuk vinden: ouderwetse bruine zakken. Terwijl we in staat zijn om prachtige pakjes te maken, met foto's in alle mogelijke kleuren. Zou je me eens willen schrijven hoe de verpakkingen in jouw tijd eruit zien?
Geniet van de zomer! En doe de groeten aan je humeurige buurman :- )
Groet!
Anne Marie
Koken in het hooi
 |
| Koken in het hooi. |
Dag Anne Marie,
Wat moest ik lachen toen ik zag dat jij jouw pan zomaar in het hooi had gezet. Nu ja, met een theedoek eromheen. Je mag dan gestudeerd hebben, van een hooikist heb je duidelijk niet veel verstand. Wij bekleden onze hooikisten met jute of een andere goedkope stof, zodat de keukenvloer niet steeds bezaaid raakt met hooisprietjes. Maar, het mag gezegd worden, jouw rijstebrij zag er smakelijk uit.
Ik heb nog wat tips voor het gebruik van een hooikist. Ze komen uit mijn kookboek uit 1910.
- Men neme een pan, die volkomen in de hooikist past. Indien dit niet het geval is, moet de overblijvende ruimte met proppen papier aangevuld worden, daar anders in de open ruimte boven de pan luchtcirculatie en daardoor warmteverlies plaats zou hebben.
- Men neme wat minder vloeistof of wat meer vaste stof dan men bij de bereiding op het vuur zou gebruiken. Verdamping heeft zo goed als niet plaats.Rijst wordt nu met twee keer zoveel water opgezet.
- Men koke de spijzen, voordat ze in de kist gezet worden, 1/6 van de gewone kooktijd.
- Men late de spijzen drie keer zo lang in de kist staan dan ze op het vuur nodig zouden hebben om warm te worden. Staan ze er te lang in, zo schaadt dit niet.
- Men zorge steeds de kist na het gebruik flink te luchten.
En wat zo ideaal is: er brandt nooit iets aan!
Is de petroleum erg duur in 2012, daar jij ook je toevlucht hebt gezocht tot de hooikist?
Je schreef over de jeugd van mijn grootvader Pieter Dubbeldam. Daarover heeft mijn moeder me nooit wat verteld. Je moet niet vergeten: in de eerste helft van de negentiende eeuw was het leven voor veel mensen zwaar. En mijn moeder had de handen vol aan haar eigen gezin. Ze kreeg twaalf kinderen waarvan er vijf enkele maanden na de geboorte stierven, zoals ik je eerder schreef. Aan haar eigen leed had ze voldoende.
U groetend vanuit 1912,
Plonia
Jeugd zonder vader?
Ottoland, 16 mei 2012
Ha Plonia,
Speuren in onze stamboom leverde weer een verhaal op. Deze keer over je grootvader van moeders kant, Pieter Dubbeldam. Hij blijkt, net als je vader, een buitenechtelijk kind te zijn. Het wordt me steeds duidelijker dat dit in de negentiende eeuw heel vaak voorkwam.
.jpg) |
| De geboorteakte van Pieter Dubbeldam, grootvader van Plonia. Aart Stam 'verklaarde de comparanten vader van hetzelfde kind te zijn' staat erin. |
Plonia wordt geboren op 29 september 1795 in Hardinxveld. Op 14 september 1819 wordt ze in Strijen moeder van Pieter Dubbeldam, die later jouw grootvader zou worden. Plonia is dan 23 jaar. De vader van Pieter blijkt de 43-jarige Aart Stam te zijn. Hij meldt Pieter aan bij de burgerlijke stand en erkent ook dat hij de vader is. Dat staat erbij in de geboorteakte. Plonia raakte dus zwanger van een man die twintig jaar ouder was dan zij! Zou Aart voor Plonia en Pieter gezorgd hebben? Maar waarom trouwde hij dan niet met jouw overgrootmoeder? Op de een of andere manier vind ik het allemaal niet erg romantisch klinken.
Plonia Dubbeldam overlijdt al op 34-jarige leeftijd in Sliedrecht, op 9 maart van het jaar 1830. Pieter is dan nog maar tien jaar. Inmiddels is Plonia overigens wel getrouwd. Toen Pieter vier jaar was, in 1823, trouwde ze met Jan Eversen Walraven.
Heeft jouw moeder wel eens iets verteld over het leven van haar vader?
Over jouw bericht van maandag schrijf ik je later nog. Ik denk dat we voorlopig niet uitgepraat zijn over de positie van vrouwen.
Hartelijke groet,
Anne Marie
Achter het aanrecht
Ottoland, 14 mei 2012
O nee, Plonia, ik vind het helemaal niet mooi wat die Besselaar zegt! Het is belachelijk. Met zijn mooie retoriek wil hij vrouwen achter het aanrecht houden. Ik heb nu te weinig tijd om je meer te schrijven, maar dit moest ik toch even kwijt.
Groet!
Anne Marie
O nee, Plonia, ik vind het helemaal niet mooi wat die Besselaar zegt! Het is belachelijk. Met zijn mooie retoriek wil hij vrouwen achter het aanrecht houden. Ik heb nu te weinig tijd om je meer te schrijven, maar dit moest ik toch even kwijt.
Groet!
Anne Marie
Het zit me dwars
 |
| Ik heb de vlekken met borstel en zachte zeep bestreden alsof het vrouwonvriendelijke wetboeken waren! |
Dag Anne Marie,
Het laat me niet los dat jij me zielig vindt omdat ik als
getrouwde vrouw handelingsonbekwaam ben en mijn man moet gehoorzamen, volgens
de wet. Ik was nooit zo bezig met de wet. Tussen Arie en mij gaat het goed,
daar gaat het om. Maar na ons gesprek van zaterdag heb ik het gevoel dat
vrouwen in 1912 volgens jou als kinderen worden behandeld. Dat zit me dwars.
Mijn ergernis heb ik uitgeleefd op het wasgoed. Met een borstel en groene zeep
heb ik de vlekken driftig bestreden, alsof het vrouwonvriendelijke wetboeken
waren.
Tijdens de koffie heb ik een krantenartikel uit de Nieuwe Gorinchemse Courant opgezocht uit 1907. Ik heb het altijd bewaard. Het is geschreven door M.J. Besselaar uit Arkel. Hij had een bijeenkomst over vrouwenkiesrecht bezocht en schrijft onder andere:
'De vrouw denkt, redeneert met het hart, de man met het verstand. De man ontdekt, sticht, schept; de vrouw reproduceert.'
En verderop:
'De aanstaande moeder heeft haar ziel blank en heilig te houden (heilig, dit is: afgezonderd, dus buiten politiek) als voor de wijding tot een hooge-priesterschap. Want wat anders is het moeder-zijn?'
Vind je dat niet mooi gezegd? Denk je niet dat vrouwen een andere bestemming hebben dan mannen?
Nu moet ik weer snel verder met mijn wasgoed, anders ligt het niet op tijd op de bleek.
Je liefhebbende,
Plonia
Tijdens de koffie heb ik een krantenartikel uit de Nieuwe Gorinchemse Courant opgezocht uit 1907. Ik heb het altijd bewaard. Het is geschreven door M.J. Besselaar uit Arkel. Hij had een bijeenkomst over vrouwenkiesrecht bezocht en schrijft onder andere:
'De vrouw denkt, redeneert met het hart, de man met het verstand. De man ontdekt, sticht, schept; de vrouw reproduceert.'
En verderop:
'De aanstaande moeder heeft haar ziel blank en heilig te houden (heilig, dit is: afgezonderd, dus buiten politiek) als voor de wijding tot een hooge-priesterschap. Want wat anders is het moeder-zijn?'
Vind je dat niet mooi gezegd? Denk je niet dat vrouwen een andere bestemming hebben dan mannen?
Nu moet ik weer snel verder met mijn wasgoed, anders ligt het niet op tijd op de bleek.
Je liefhebbende,
Plonia
Diner met Plonia: dessert
 |
| Hangop. |
1912/2012, 17.15 uur
'Wat heb jij in je hangop gedaan?'
- 'Honing. En jij?'
'Kersenjam.'
- 'Dat zou ik ook wel lusten.'
'Plonia, waar droom jij van?'
- 'Eh… ik… ik droom van moeder worden. Ik hoop dat God ons huwelijk zal zegenen met kinderen.'
'Dat moet wel, want anders zou ik er niet zijn. Waar droom je verder van?'
- 'Mijn eigen weckpotten. Dan kon ik ook jam maken.'
'Dat noem ik geen droom. Iets groters.'
- 'Daar moet ik even over nadenken. Mijn hangop is heerlijk trouwens. Ik bewaar wat voor Arie.'
.... (stilte)
'Weet je het al?'
- 'Ik weet het: de zee, daar droom ik van. Ik zou de zee wel eens willen zien.'
'Je hebt nog nooit… ? Okee, de zee. Dat is inderdaad iets groters.'
- 'Vertel eens, hoe is het aan zee?'
'Prachtig. Ik kom er graag. Alles is er licht en ruim. Eindeloos. Er komt vanzelf ruimte in je hoofd. De zeewind lacht om je muizenissen, de wereld aan de andere kant van de duinen lijkt ineens bekrompen. Je kunt er op blote voeten door de branding lopen. Het zand voelt aan als stollend kaarsvet: zacht en vriendelijk.'
- 'Wat zeg je dat mooi. Dan zijn dat mijn dromen: moeder worden en de zee zien.'
- 'Honing. En jij?'
'Kersenjam.'
- 'Dat zou ik ook wel lusten.'
'Plonia, waar droom jij van?'
- 'Eh… ik… ik droom van moeder worden. Ik hoop dat God ons huwelijk zal zegenen met kinderen.'
'Dat moet wel, want anders zou ik er niet zijn. Waar droom je verder van?'
- 'Mijn eigen weckpotten. Dan kon ik ook jam maken.'
'Dat noem ik geen droom. Iets groters.'
- 'Daar moet ik even over nadenken. Mijn hangop is heerlijk trouwens. Ik bewaar wat voor Arie.'
.... (stilte)
'Weet je het al?'
- 'Ik weet het: de zee, daar droom ik van. Ik zou de zee wel eens willen zien.'
'Je hebt nog nooit… ? Okee, de zee. Dat is inderdaad iets groters.'
- 'Vertel eens, hoe is het aan zee?'
'Prachtig. Ik kom er graag. Alles is er licht en ruim. Eindeloos. Er komt vanzelf ruimte in je hoofd. De zeewind lacht om je muizenissen, de wereld aan de andere kant van de duinen lijkt ineens bekrompen. Je kunt er op blote voeten door de branding lopen. Het zand voelt aan als stollend kaarsvet: zacht en vriendelijk.'
- 'Wat zeg je dat mooi. Dan zijn dat mijn dromen: moeder worden en de zee zien.'
Diner met Plonia: hoofdgerecht
 |
| Bruine bonen met uien en nep-spekjes. |
Hardinxveld/Ottoland, 12 mei
1912/2012, 17.00 uur
Hoi Plonia,
'Zit jij al achter je bruine bonen?'
1912/2012, 17.00 uur
Hoi Plonia,
'Zit jij al achter je bruine bonen?'
- 'Dag Anne Marie. Ja, mijn eten staat voor me. Hoe
maak je het?'
'Het gaat goed. Mijn week was druk. Gelukkig is
het nu zaterdag.'
- Zullen we eerst bidden?'
'Okay. Zeg je 'Amen' als je klaar bent? Anders praat… eh, blog ik misschien door je gebed heen.'
……..
- 'Amen. Zeg Anne Marie, jij werkt het grootste deel van de week voor een baas. Dat lijkt me niet prettig.'
'Het is leuk. Mijn baas is niet zo bazig. Wat me vervelender lijkt is dat jij gehoorzaamheid bent verschuldigd aan je man. Dat staat bij jullie in het wetboek.'
- 'Dat is niet erg. Arie houdt van me. Een betere leidinggevende kan ik me niet wensen.'
'Vind je het niet raar dat vrouwen gehoorzaam moeten zijn?'
- 'Als je een goede man hebt, geeft het niks. Er moet toch iemand de kapitein op het schip zijn.'
'Dus als jullie het niet eens zijn, bepaalt Arie wat er gebeurt?'
- Zullen we eerst bidden?'
'Okay. Zeg je 'Amen' als je klaar bent? Anders praat… eh, blog ik misschien door je gebed heen.'
……..
- 'Amen. Zeg Anne Marie, jij werkt het grootste deel van de week voor een baas. Dat lijkt me niet prettig.'
'Het is leuk. Mijn baas is niet zo bazig. Wat me vervelender lijkt is dat jij gehoorzaamheid bent verschuldigd aan je man. Dat staat bij jullie in het wetboek.'
- 'Dat is niet erg. Arie houdt van me. Een betere leidinggevende kan ik me niet wensen.'
'Vind je het niet raar dat vrouwen gehoorzaam moeten zijn?'
- 'Als je een goede man hebt, geeft het niks. Er moet toch iemand de kapitein op het schip zijn.'
'Dus als jullie het niet eens zijn, bepaalt Arie wat er gebeurt?'
- 'Och, van sommige dingen heeft hij meer verstand. Met mijn
werk bemoeit hij zich niet hoor.'
'Eerlijk gezegd vond ik het een beetje zielig voor je, dat je gehoorzaam moet zijn en dat je volgens de wet handelingsonbekwaam bent als getrouwde vrouw.'
- 'Kind, geniet jij nou maar van je bonen! Zielig ben ik echt niet. Ik vind jou eerder zielig.'
'Wat? Nu leg ik mijn vork toch even neer. Ik zielig? Waarom?'
- 'Omdat jij de hele week voor een baas moet werken en daarna je huishouding nog moet doen.'
'Ha, ha, ik heb juist plezier in mijn werk!'
- 'Werkelijk? Hier hebben werkende vrouwen het niet zo leuk. Ze zitten de hele dag voorovergebogen in een naaiatelier, of pakken chocoladerepen in. Sloven in andermans huishouden, dat doen ze ook. En als ze dan thuis komen, moeten ze hun eigen boeltje nog aan kant maken. Lakens wassen, koper poetsen, meubels in de boenwas zetten, eten koken…'
'Okee, okee. Waar het mij om gaat: zou jij je talenten niet willen ontplooien, ergens goed in willen worden?'
- 'Bedoel je schilderen of pianospelen, iets van die aard? Dat doen alleen de rijke vrouwen!'
'Ik dacht meer aan iets waarmee je geld zou kunnen verdienen.'
- 'O, dat zou Arie niet willen. Hij schept er een eer in dat zijn vrouw niet hoeft te werken.'
'Maar... de hele dag dat huishouden, dat is toch geestdodend!'
- 'Het is een stuk leuker dan zwoegen in andermans huishouden. Ik weet waarover ik het heb; dat heb ik tien jaar gedaan als dienstbode.'
'Zou je met mij willen ruilen Plonia? Leven in 2012?'
- 'Geen denken aan! Bij jou gaat alles zo gehaast. En werken bij een
krant, dat zou ik helemaal niet kunnen.''Eerlijk gezegd vond ik het een beetje zielig voor je, dat je gehoorzaam moet zijn en dat je volgens de wet handelingsonbekwaam bent als getrouwde vrouw.'
- 'Kind, geniet jij nou maar van je bonen! Zielig ben ik echt niet. Ik vind jou eerder zielig.'
'Wat? Nu leg ik mijn vork toch even neer. Ik zielig? Waarom?'
- 'Omdat jij de hele week voor een baas moet werken en daarna je huishouding nog moet doen.'
'Ha, ha, ik heb juist plezier in mijn werk!'
- 'Werkelijk? Hier hebben werkende vrouwen het niet zo leuk. Ze zitten de hele dag voorovergebogen in een naaiatelier, of pakken chocoladerepen in. Sloven in andermans huishouden, dat doen ze ook. En als ze dan thuis komen, moeten ze hun eigen boeltje nog aan kant maken. Lakens wassen, koper poetsen, meubels in de boenwas zetten, eten koken…'
'Okee, okee. Waar het mij om gaat: zou jij je talenten niet willen ontplooien, ergens goed in willen worden?'
- 'Bedoel je schilderen of pianospelen, iets van die aard? Dat doen alleen de rijke vrouwen!'
'Ik dacht meer aan iets waarmee je geld zou kunnen verdienen.'
- 'O, dat zou Arie niet willen. Hij schept er een eer in dat zijn vrouw niet hoeft te werken.'
'Maar... de hele dag dat huishouden, dat is toch geestdodend!'
- 'Het is een stuk leuker dan zwoegen in andermans huishouden. Ik weet waarover ik het heb; dat heb ik tien jaar gedaan als dienstbode.'
'Zou je met mij willen ruilen Plonia? Leven in 2012?'
'Soms denk ik dat ik met je zou willen ruilen, als ik aan de goede dingen uit jouw tijd denk. Maar meestal blijf ik liever in 2012.'
- 'O ja? Nou, je bent anders welkom hoor. Mijn bord is leeg. Zullen we aan ons toetje beginnen?'
Gerimpelde bonen
 |
| Karnemelk in een doek, voor de hangop, en bonen in het water. |
Ha Plonia,
Ik wil je even laten weten dat mijn gedroogde bruine bonen al een paar uur in de week staan. Ze hebben rimpels gekregen, als vingertoppen die lang in het water zijn geweest. De karnemelk hangt in een natte doek boven een kom, voor ons dessert van morgen.
Voor mij is het heel ongewoon om al op vrijdag met het eten van zaterdag bezig te zijn. Ik realiseer me dat dit voor jou veel gebruikelijker is. Jij verbouwt, oogst en conserveert zelfs een flink deel van je eigen voedsel.
Tot morgen!
Anne Marie
Op de foto
 |
| FOTO: MERLIJN DOOMERNIK |
Ottoland, 9 mei 2012
Hoi Plonia,
Moet je nu toch eens kijken: je achterkleindochter in gehuurde kleding uit 1910. Met deze foto heb ik in een landelijke krant gestaan, omdat mensen het zo leuk vinden dat wij elkaar schrijven. Dagblad Trouw - zo heet die krant - had de kleding gehuurd bij een Amsterdams bedrijf dat 'De Klerewijven' heet. Trouwens: jouw foto stond ook in Trouw. Ongeveer 100.000 mensen lezen die krant...
Grijns
Ik mocht niet lachen van fotograaf Merlijn, want dat doen ze in 1912 niet op foto's. Als fotografen uit jouw eeuw op de ontspanknop drukken, duurt het nog 10 seconden voordat de foto gemaakt is. Da's lang genoeg om elke lach in een grijns te veranderen. Wat vind je van de kleren die ik aan heb? Beter dan mijn spijkerbroek zeker?
Over een paar maanden wordt het nog leuker: dan hebben we jouw kleding nagemaakt en kan ik daarmee op de foto. Misschien laat ik mijn haar ook wel groeien.
Diner
Door alle consternatie over mijn foto's vergeet ik bijna om het over ons diner te hebben. Geweldig dat je meedoet! De gerechten die je voorstelt vind ik prima. Hangop heb ik nooit gemaakt, maar ik weet hoe het moet. En spek eet ik niet, maar je hebt tegenwoordig een vleesloos alternatief dat erop lijkt.
Ik wist trouwens niet dat je tussen de middag warm eet. Ik had juist voor vijf uur gekozen omdat jij al vroeg opstaat en vast vroeger eet dan ik. Tot zaterdag om vijf uur!
Liefs,
Hoi Plonia,
Moet je nu toch eens kijken: je achterkleindochter in gehuurde kleding uit 1910. Met deze foto heb ik in een landelijke krant gestaan, omdat mensen het zo leuk vinden dat wij elkaar schrijven. Dagblad Trouw - zo heet die krant - had de kleding gehuurd bij een Amsterdams bedrijf dat 'De Klerewijven' heet. Trouwens: jouw foto stond ook in Trouw. Ongeveer 100.000 mensen lezen die krant...
Grijns
Ik mocht niet lachen van fotograaf Merlijn, want dat doen ze in 1912 niet op foto's. Als fotografen uit jouw eeuw op de ontspanknop drukken, duurt het nog 10 seconden voordat de foto gemaakt is. Da's lang genoeg om elke lach in een grijns te veranderen. Wat vind je van de kleren die ik aan heb? Beter dan mijn spijkerbroek zeker?
Over een paar maanden wordt het nog leuker: dan hebben we jouw kleding nagemaakt en kan ik daarmee op de foto. Misschien laat ik mijn haar ook wel groeien.
Diner
Door alle consternatie over mijn foto's vergeet ik bijna om het over ons diner te hebben. Geweldig dat je meedoet! De gerechten die je voorstelt vind ik prima. Hangop heb ik nooit gemaakt, maar ik weet hoe het moet. En spek eet ik niet, maar je hebt tegenwoordig een vleesloos alternatief dat erop lijkt.
Ik wist trouwens niet dat je tussen de middag warm eet. Ik had juist voor vijf uur gekozen omdat jij al vroeg opstaat en vast vroeger eet dan ik. Tot zaterdag om vijf uur!
Liefs,
Anne Marie
 |
| FOTO'S: MERLIJN DOOMERNIK |
Bruine bonen met spek
 |
| Bruine bonen in de week en een recept voor linzensoep. |
Beste Anne Marie,
Een diner? Dat klinkt erg deftig. Ik heb nog nooit
gedineerd! 's Morgens eet ik havermout, tussen de middag komt Arie meestal naar
huis om warm te eten en 's avonds eten we boterhammen. Met zure zult,
bloedworst, kaas of alleen boter. Soms met een beetje suiker of stroop. 's Avonds warm eten, dat doen alleen de rijke mensen met personeel.
Emaille borden
Ik werd helemaal giechelig van jouw uitnodiging. In gedachten zag ik mezelf al zitten als een burgemeestersvrouw, met duur servies op tafel en een fonkelend wijnglas. Maar Arie en ik eten doordeweeks van emaille borden. Onze gerechten zijn heel eenvoudig. Bruine bonen met spek en uien, linzensoep, aardappelen met een restje jus van zondag, af en toe een stukje vlees, boerenkool… dat soort voedsel. Momenteel hebben we in de moestuin al sla, in een bak gekweekt, onder een oud vensterglas. Lijkt dat je lekker? En rabarber hebben we ook in de tuin. Voor de zondag maak ik soms een pudding, of rijstebrij met krenten. Rijstebrij laat ik garen in mijn hooikist terwijl ik op mijn twee petroleumstelletjes het andere eten kook.
O, nu heb ik je uitnodiging nog helemaal niet beantwoord. Natuurlijk lijkt het me heel aangenaam om eens samen te eten en rustig te praten. Ik weet bijvoorbeeld nog altijd niet hoe ik over vrouwenkiesrecht moet denken. Het komt wel mooi uit dat Arie deze week bij aannemer Karel Stout werkt en niet in de hoepmakerij. Dan komt hij tussen de middag niet thuis eten en is hij 's avonds later thuis. Voor hem warm ik het eten wel op.
Zullen we bruine bonen met spek en uien eten en voor toe hangop maken? Laat het me op tijd weten, dan kan ik de bonen in de week zetten. Ik zal je binnenkort een recept voor linzensoep sturen, die is zo lekker.
Je liefhebbende,
Plonia
Emaille borden
Ik werd helemaal giechelig van jouw uitnodiging. In gedachten zag ik mezelf al zitten als een burgemeestersvrouw, met duur servies op tafel en een fonkelend wijnglas. Maar Arie en ik eten doordeweeks van emaille borden. Onze gerechten zijn heel eenvoudig. Bruine bonen met spek en uien, linzensoep, aardappelen met een restje jus van zondag, af en toe een stukje vlees, boerenkool… dat soort voedsel. Momenteel hebben we in de moestuin al sla, in een bak gekweekt, onder een oud vensterglas. Lijkt dat je lekker? En rabarber hebben we ook in de tuin. Voor de zondag maak ik soms een pudding, of rijstebrij met krenten. Rijstebrij laat ik garen in mijn hooikist terwijl ik op mijn twee petroleumstelletjes het andere eten kook.
O, nu heb ik je uitnodiging nog helemaal niet beantwoord. Natuurlijk lijkt het me heel aangenaam om eens samen te eten en rustig te praten. Ik weet bijvoorbeeld nog altijd niet hoe ik over vrouwenkiesrecht moet denken. Het komt wel mooi uit dat Arie deze week bij aannemer Karel Stout werkt en niet in de hoepmakerij. Dan komt hij tussen de middag niet thuis eten en is hij 's avonds later thuis. Voor hem warm ik het eten wel op.
Zullen we bruine bonen met spek en uien eten en voor toe hangop maken? Laat het me op tijd weten, dan kan ik de bonen in de week zetten. Ik zal je binnenkort een recept voor linzensoep sturen, die is zo lekker.
Je liefhebbende,
Plonia
Uitnodiging voor diner
Ha Plonia,
Ik wil je iets vertellen. In het jaar 1991 was ik verliefd op een jongen die een paar weken naar Amerika zou gaan, terwijl ik in
diezelfde periode in Israël zou verblijven. Ik zou drie maanden wegblijven. Het mooie was dat die jongen ook verliefd
was op mij. We spraken af dat we tijdens ons verblijf in het buitenland op
eenzelfde tijdstip naar de maan zouden kijken.
Op de afgesproken avond zocht ik een mooie heuvel op, keek naar de Israëlische sterrenhemel en naar de maan hoog boven me. En daar, ergens hoog in het heelal, op een tijdloos moment, kruisten onze blikken elkaar. Dat was mooi.
Met die jongen ben ik nu getrouwd overigens.
Waarom vertel ik je dit? Omdat ik iets heb bedacht. Als mensen die een halve aardbol van elkaar verwijderd zijn elkaar kunnen ontmoeten, dan moet dat ook mogelijk zijn voor ons, van elkaar gescheiden door een hele eeuw.
Samen dineren
Ik heb een plan: op zaterdagavond 12 mei om 17.00 uur gaan we allebei aan tafel. We spreken af dat we hetzelfde eten klaarmaken. Over de gerechten hebben we het nog wel. We sluiten onszelf aan op het blog en… we dineren samen. Dan kunnen we eens even wat beter doorpraten. Over vrouwenrechten bijvoorbeeld, over dingen waar we van dromen, over wie we zijn en wat we doen… over van alles. Doe je mee?
Op de afgesproken avond zocht ik een mooie heuvel op, keek naar de Israëlische sterrenhemel en naar de maan hoog boven me. En daar, ergens hoog in het heelal, op een tijdloos moment, kruisten onze blikken elkaar. Dat was mooi.
Met die jongen ben ik nu getrouwd overigens.
Waarom vertel ik je dit? Omdat ik iets heb bedacht. Als mensen die een halve aardbol van elkaar verwijderd zijn elkaar kunnen ontmoeten, dan moet dat ook mogelijk zijn voor ons, van elkaar gescheiden door een hele eeuw.
Samen dineren
Ik heb een plan: op zaterdagavond 12 mei om 17.00 uur gaan we allebei aan tafel. We spreken af dat we hetzelfde eten klaarmaken. Over de gerechten hebben we het nog wel. We sluiten onszelf aan op het blog en… we dineren samen. Dan kunnen we eens even wat beter doorpraten. Over vrouwenrechten bijvoorbeeld, over dingen waar we van dromen, over wie we zijn en wat we doen… over van alles. Doe je mee?
Liefs,
Anne Marie
Kachel gepotlood
 |
| Mijn bak met kolen heb ik weggezet; het wordt zomer. |
Beste Anne Marie,
Het doet me deugd dat je de wringer weet te hanteren, ook al moest je er dan voor naar een museum. En het verheugt me dat er nog mensen zijn die het patroon van mijn borstrok willen hebben. Het is werkelijk een goed patroon. Ik stuur het je bij dezen. Wellicht kun je het op de pagina over je kledingproject zetten?
Kachelpoets
Wat is het jammer dat we niet bij elkaar op de koffie kunnen komen. Zo'n eeuw tijdsverschil kan toch flink in de weg zitten. Graag zou ik je eens van aangezicht tot aangezicht spreken over jouw leven. Ik kan maar niet begrijpen dat je het leuker vindt om voor een baas te werken dan thuis bezig te zijn. Zelf heb ik vandaag de ragebol gehanteerd en de stoep geboend. Alles ziet er weer zo keurig uit. En een paar dagen geleden heb ik de kachel gepotlood. O, dat moet ik natuurlijk uitleggen. Ik bedoel dat ik hem met kachelpoets weer mooi zwart heb gemaakt. De binnenkant heb ik gereinigd en de kolenbak staat nu in de kelder, tot het najaar. 't Is fijn dat de kachel voorlopig niet meer aan hoeft, want het stoken brengt stof in mijn woning.
Je schreef dat mevrouwen met een drukke baan soms een werkster hebben. Ik vroeg me af: wie ziet erop toe dat de werkster haar werk goed doet als mevrouw zelf naar haar werk is? Dat kan toch niet goed gaan? De mensen in jouw tijd houden er toch wonderlijke methoden op na.
Uw liefhebbende,
Plonia
Abonneren op:
Posts (Atom)
